O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samdu oʻzbekiston-finlandiya pedagogika instituti

24-MAVZU: “HADISSHUNOS VATANDOSHLARIMIZ”. SO‘ZLARNING EGALIK QO‘SHIMCHALARI BILAN TURLANISHI


Buyuk hadisshunos vatandoshlarimiz
Hadis ilmi bilan shug‘ullanuvchi olimlar muhaddislardir. Hadis ilmining rivojlanishiga, ayniqsa, bizning yurtimizdan yetishib chiqqan muhaddislar ulkan hisa qo‘shganlar. Abu Abdulloh Muhammad ibn Ismoil al-Buxoriy, Abu Iso Muhammad ibn Iso at-Termiziy, Abu Muhammad Abdulloh ibn Abd ar-Rahmon ad-Dorimiy as-Samarqandiy o‘z umrlarini hadis to‘plash va ularni o‘rganishdek muqaddas ishga bag‘ishlaganlar. Mashhur muhaddislar orasida Abu Abdulloh Muhammad ibn Ismoil al-Buxoriy eng oldingi o‘rinda turadi. Payg‘ambarimiz so‘zlari – hadislar roviylardan yig‘ilgan. “Roviy” ma’lumot beruvchi, aytuvchidir. Roviylar asosan ikki xil bo‘lgan: sahobalar va tobeinlar. Sahoba deb payg‘ambarimizni ko‘rgan va u kishi bilan suhbatda bo‘lgan kishilarga aytilgan. Tobeinlar esa, Payg‘ambarimizni emas, sahobalarni ko‘rib, ulardan eshitganlarini aytuvchilardir.
«Hadis ilmida amir al-mo'miniyn» degan sharafli nomga sazovor bo'lganllmom Ismoil al-Buxoriy tabiatan aql-idrokli, ziyrak, o'tkir zehnli bo'lgan. O'n yoshidan arab tilini va hadislarni qunt bilan o'rgangan. Bilimga chanqoq, ilm-fanlarni o'rganishga havasi kuchli bo'lib, hadis ilmini alohida qunt bilan o'zlashtirgan. Manbalardan ma'lum bo'lishicha, u hadislarni hadis ilmi olimlari va rivoyatchilardan eshitgach, yodlab olavergan.
Imom al-Buxoriy o'n olti yoshida sayohatga chiqadi, Makka va Madinani ziyorat qiladi. O'z bilimini oshirish maqsadida Damashq, Qohira, Basra, Kufa, Bag'dod kabi ilm-fan markazlaridan hisoblangan yirik shaharlarda bo'ladi. Hadis ilmi bilan birga fiqx ilmidan saboq oladi, yirik olimiar davrasida bahslarda ishtirok etadi, toliblarga dars beradi. Bunday bahs-munozaralar Buxoriy bilan at-Termiziy o'rtasida ham bo'lib, u ikki muhaddisning qizg'in ilmiy va ijodiy muloqotiga aylangan. Termiziy Buxoriy salohiyatini o'zidan yuqori qo'ygan.


TOPSHIRIQLAR
1. Matnni tarjima qiling.
2. Matndagi unlilarni talaffuzi va imlosiga ko‘ra tahlil qiling.
3. Matn yuzasidan savollar tuzing.
4. Matn mazmunini o‘zbek tilida va ona tilingizda gapirib bering.


Topshiriq. Quyidagi so‘zlarni o‘quv tilingizga tarjima qiling.
hadis - ishonarli - ziyoratchi -
muhaddis - bag‘ishlagan- to‘plam –
shug‘ullangan - payg‘ambar - safar –
ibratli - ishtiyoq - mukammal –
muqaddas - qobiliyat - musulmon -