O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi samarqand davlat universiteti Pedagogika fakultеti Boshlang`ich ta'lim metodikasi kafеdrasi

1 ga ko'paytirish holi uchun qanday xossa bajariladi? Qaysi tushuntirishni siz to’g’ri, deb hisoblaysiz? Nima uchun? Qaysi o’qituvchi qanday xatoga yo’l qo'ydi?
313. «Matematika – 3» darligida «1 ga bo'lish» mavzusiga doir darsni toping. Bo'lishning berilgan holi uchun natijani hisoblashda o'qituvchi o’quvchilarning qaysi bilimlariga tayanadi? O’quvchilar bilan qanday tayyorgarlik ishini olib borish foydali? Ushbu maqsadda mos mashqlarni tanlang.
314. Darsning yangi mavzusini o'rganishga tayyorgarlikda o’qituvchi quyidagi topshiriqlarning bajarilishini tushuntirishni taklif qildi:
To’g’ri yozuvlar hosil bo’lishi uchun «<», «>», «=» belgilarini qo’ying: 10x4…10x2; 5x10…10x5; 10x8…7x10.
6x8, 8x9, 5x8 ifodalarning qiymatlarini topish uchun quyidagi yechilgan misollardan qaysilaridan foydalanish mumkin: 5x10=50, 6x10=60, 7x10=70, 8x10=80, 9x10=90.
Ifodalarning qiymatlarini toping va har bir juftlikdagi misollarni taqqoslang:
1x7 1x6 1x5
10x7 10x6 10x5
Dars mavzusini ayting va o'qituvchi har bir topshiriqni qanday maqsadda berilganligini tushuntiring.
4.5. Jadvalli ko’paytirish va bo’lish.

II sinfda «Ko'paytirish va bo'lish» mavzusining asosiy masalasi – bu jadvalli ko'paytirish va bo'lish malakalarini shakllantirishdir. Jadvalli hollarni bilish avtomatizm darajasiga yetkazdirish kerak, chunki faqat shu vaziyatda o'quvchilar bir xonali songa ko'paytirish va bo'lishning va 2 xonali sonni bilishning og’zaki hisoblashlarini hamda ko'paytirish, bo'lishning yozma hollarini puxta egallay oladilar. Lekin bu bolalar mexanik ravishda tayyor jadvalni yodlashlari kerak degan gap emas. Bu yerda ko’paytirish va bo’lish amallarining mazmunini tushuntirishga asoslangan ongli malakalarini shakllantirish; ko’paytirishning o’rin almashtirish xossasini qo’llash ko'nikmasi; ko’paytirish amalining hadlari va natijasi orqasidagi bog’liqliqni o’zlashtirish haqida gap ketyapti.

O'quvchilar ko'paytirshining ma’nosini o’zlashtirganlaridan keyin 2 ga ko’paytirish jadvali tuziladi. Ko’paytirishning o'rin almashtirish xossasining nazariy masalalrini, ko'paytirish va bo’lish amallarining hadlari va natijalari o'rtasidagi bog’liqliqni keyingi o’rganishda bir vaqtning o'zida 2ga ko'paytirish va bo’lish jadvallalri tuziladi va yod olinadi. Berilgan jadvallarni tuzish nazariy masalalarni o’rganish bilan parallel holda ularni puxta yodlashga yordam berishi kerak, chunki ularni o'zlashtirish uchun berilgan vaqt ortib boradi. Bundan tashqari, nazariya va amaliyot o’rtasidagi uzviy aloqa o'rnatiladi, chunki har bir nazariy savol jadvallarni yodlash va tuzish bilan bog’liq aniq material bilan mustahkamlanadi.
2 soni bilan ko’paytirish va bo'lish jadvallari nazariy masalalarni ko'rib chiqish bilan parallel tuzulganligi va yodlanganligi uchun «Jadvalli ko'paytirish va bo’lish» mavzusi berilgan jadvalni takrorlashdan boshlanadi hamda shu yerning o’zida «juft» va «toq sonlar» terminlari kiritiladi.
Keyin har bir hol 3, 4, 5 va h..k. uchun shunga o’xshash jadvallar ketma ket tuziladi.
Ko'paytirish va bo'lishning jadvalli hollarini o'rganishda quyidagi metodika o’rin olgan. Dastlab jadval doimiy birinchi ko'paytuvchi bo’yicha tuziladi. Masalan: 3x3, 3x4, 3x5, 3x6, 3x7, 3x8, 3x9. Berilgan jadvalni yodlash ko'paytuvchilarning o'rnini almashtirish natijasida hosil bo’lgan hamma hollarini, ya’ni 4x3, 5x3, 6x3, 7x3, 8x3, 9x3, o’zlashtirishni kafolatlashi kerak. Bu hollardan har biri mos ravishda keyingi jadvallarga kiradi (4 ni, 5 ni, 6 ni va x.k. ko’paytirish). Shuning uchun ko'paytirish jadvali doimiy birinchi ko'paytuvchi bo’yicha har bir keyingi hol uchun qisqaradi va bir xil ko'paytuvchilarni ko'paytirishdan boshlanadi. Ko'paytirishning hadlari natijasi o'rtasidagi bog’liqlikni o'zlashtirish va ko’paytuvchini ko’paytma va boshqa ko'paytuvchi bo'yicha topish ko'nikmasi 9:3, 12:3, 15:3, 18:3, 21:3, 24:3, 27:3 va 12:4, 15:5, 18:6, 21:7, 24:8, 27:9 bo'lishning jadvalli hollarini tuzish va o’zlashtirish uchun asos bo'ladi.
Shunday qilib, bir vaqtda jadvalning 4 ta ustuni tuziladi va o'quvchilar tomonidan turli mashqlar yordamida o’zlashtiriladi.