O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi samarqand davlat universiteti Pedagogika fakultеti Boshlang`ich ta'lim metodikasi kafеdrasi

3-§. «O`nlik» ichida sonlarni nomerlashni o`rganish metodikasi.

Bolalar boqchalarida va maktabga tayyorlov gruppalarida sonlarni o’rganish bilan bog’liq bo’lgan bir qator masalalarni qarash nazarda tutiladi, masalan, o’n ichida sanash ko’nikmalarini o’zlashtirishlari, tartib va sanoq, sonlarning birliklardan iborat tarkibi. Qo’shni sonlar orasidagi munosabatlarni tushunish va hokazo. Shu sababli o’qituvchining birinchi navbatdagi vazifasi birinchi sinfga kelgan bolalarning matematik tayyorgarlik darajalarini aniqlashdan iborat. Bu ishni mashg’ulotlar boshlanguncha qadar bolalarni maktabga qabul qilish vaqtida yoki birinchi hafta darslari davomida, sinf bilan ishlash davomida amalga oshirish mumkin. Bu ishlar samimiy va yaxshi muhitda o’tkazilishi kerak. Shuningdek bu tekshirishni imtixonga aylantirib yubormasligi kerak. O’n ichida nomerlash va oraliq arifmetik amallar ba'zi bir o`ziga xos tomonlariga ega. O’n - o`nlik sanoq sistemasining asosi, shu sababli 1-10 gacha bo’lgan sonlari oddiy birikmalarni sanash natijasidir. Shu munosabat bilan 1-10 gacha bo’lgan sonlarining har birini belgilash uchun og`zaki ifodalashda alohida so`z, yozuvda esa maxsus belgi ishlatiladi. 10 ichida qo`shish va ayrish sanash bilan uzviy bog`langan. Hisoblashlarda har gal sanashga hojat bo`lmasligi uchun, amallarning natijalarini yod olish kerak.

Uncha katta bo`lmagan sonlar o`quvchilarda matematik tushunchalarni o`zlashtirish uchun yaxshi sharoitlar yaratadi. Bolalardagi tajribalarga tayanib, narsalar ustida amallar bajarishdan foydalanib, naturol son, sonlarning tengligi va teng emasligi va hokazo tushunchalar shakllantirish mumkin
Bolalarning bilimlarini va malakalarini aniqlash uchun quyidagicha ish olib borish lozim.
1. Sen sanay olasanmi? Sanachi.
2. Bu doirachalarni sana. Doirachalar qancha (7-9ta).
3. Stolda nechta qalam bo`lsa, chap qo`lingga shuncha qalam ol. (4-7 dona).
4. Qaysi doirachalar ko`p: qizillarmi yoki ko`klarmi (6 ta qizil, 7 ta kichik ko`k doiracha).
5. Rasmga qara («Sholg`om» ertagi) va kuchukcha oldida mushukdan keyin, nyevara bilan mushuk orasida nimalar (kimlar) turibdi?
Tekshirishning borishida bolalar geometrik figuralarni taniy olishlari va farq qila olishlarini, sodda misol va masalalarni yecha olishlarini aniqlash maqsadga muvofiq.
Natijalarni jadval ko`rinishida bunday rasmiylashtirish mumkin.

№