O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

KO’K NO’XOT
Ahamiyati. Ko’k no’xot, asosan, oziq-ovqat va yem-xashak uchun ekiladi. Qandli navlaridan konservalar tayyorlanadi. Ko’k donli navlari pishirilgan va konservalangan holda iste’mol qilinadi. Donidan un tayyorlanib, yem sifatida foydalaniladi. Hayvonlarga boshqa ozuqalarga aralashtirib ko’k no’xot unini berish, ularning tezroq semirishiga va go’sht ham yog’ning sifatli bo’lishiga sabab bo’ladi.
Ko’k no’xot donida o’rtacha 22-34% oqsil, 22-48% kraxmal, 4-10% shakar va ko’p miqdorda vitaminlar bor.
Somoni va to’ponini bug’lab hayvonlarga berilganda yuqori ozuqalik qiymatiga ega, bu ozuqalar tarkibida 8% atrofida oqsil bor.
Makkajo’xorini ko’k no’xot somoni bilan birga qo’shib siloslash makkajo’xori silosi tarkibidagi oqsilni ko’paytiradi.
Boshqa dukkaklilar kabi ko’k no’xot tuproqni biologik azot (1 ga maydonda 50-100 kg) bilan boyitadi, ya’ni donli, texnik va boshqa ekinlar uchun yaxshi o’tmishdoshdir.
Dunyo dexqonchiligida 15 mln. ga atrofida ekiladi, don hosildorligi 2-5 t/gA*.
Botanik va biologik xususiyatlari. Ko’k no’xot (Pisum)ning ikkita ekiladigan turi mavjud. 1. Ekma ko’k no’xot-Pisum sativum L. 2. Dala ko’k no’xoti - Pisum arvense L.
Ko’k no’xot biryillik, chirmashib o’suvchi ingichka poyali o’simlik. Barglari juft patsimon, uchi shoxlangan jingalakli. Gullari oq, safsar, yirik bo’ladi. O’z-o’zidan changlanadi. Mevasi ko’p urug’li dukkak. Urug’i sharsimon shakldA*.
Yorug’sevar o’simlik. Issiqlikka talabi yuqori emas. Urug’lari 1-2S da una boshlaydi. Yosh maysalari bahorgi sovuqlar (-4-5S) ga chidaydi, bu ekinni erta muddatlarda ekish mumkinligini ko’rsatadi.
Namlikka ancha talabchan, ayniqsa unib chiqish davrida nam-likni talab etadi, chunki urug’lari o’z og’irligiga nisbatan 100-110% suv shimganda unib chiqa boshlaydi. Tuproqqa talabchan, unumdor, begona o’tlardan toza tuproqlarda yaxshi hosil beradi. Nordon, og’ir, soz va sho’rlangan tuproqlarga ekilmaydi.
O’zbekistonda yem-xashak uchun dala ko’k no’xoti (Pisum arvense) ekiladi.
Davlat reyestriga dala ko’k no’xotining «Vostok-55», «Vostok-84» va «Usatiy-90» navlari kiritilgan.
Yem-xashak uchun ekiladigan navlar baland bo’yli va serbarg bo’ladi. Oraliq ekin sifatida ekilganda gektaridan 30 t. atrofida ko’k massa hosili beradi. Urug’ hosili 2-3,5 t. Vegetasiya davri sharoitga va navga qarab 70-140 kun.