O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Agrotexnikasi. Soya uchun yaxshi o’tmishdoshlar o’g’itlangan kuzgi don ekinlari, g’o’za, kartoshka, sholi, jo’xori va boshqa qator oralari ishlanadigan ekinlar hisoblanadi. Bu ekinni kungaboqar, akasiya daraxtlari yonlariga ekish yaramaydi, chunki zararkunandalar soyani zararlaydi.
Soya donli va boshqa ekinlar uchun yaxshi o’tmishdosh hisoblanadi. Masalan, D. Yormatova (2000 y) ma’lumotlariga ko’ra Samarqand viloyati, Oqdaryo tumanida soyadan keyin g’o’za ekilganda paxta hosili 0,7-0,8 tonnaga ortgan.
Tuproqqa asosiy ishlov berish erta kuzgi shudgorlash bo’lib, bu tadbir 25-27 sm chuqurlikda, chimqirqar plug bilan o’tkaziladi. Tuproqni ekishga tayyorlash erta bahorgi boronalashdan boshlanadi, tekislanadi, kerak bo’lganda begona o’tlarni yo’qotish uchun tuproq kultivasiya qilinadi.
Soya don olish uchun, asosan, keng qatorlab, qator oralarini 60-70 sm qilib ekiladi. Ozuqa uchun ekilganda yoppasiga qatorlab ekiladi.
Bu ekin o’g’itlarga juda talabchan, ayniqsa, fosforli o’g’itlar yaxshi natija beradi. Soya 1 t don va shunga muvofiq poxoli bilan 70 kg azot, 16 kg fosfor va 18 kg kaliy olib chiqib ketadi. Azotga talabining asosiy qismini o’zi to’plagan azot hisobiga qoplaydi. Shuning uchun ekish oldidan yoki ekish bilan 40-60 kg azot beriladi. Tuproq sharoitiga qarab gektariga 60-90 kg fosfor va 90-100 kg kaliy sof holda beriladi. Fosforli va kaliyli o’g’itlarning asosiy qismi shudgor oldidan, qolgani vegetasiya davrida solinadi.
Soya urug’lari ekishdan oldin nitragin (rizotorfin) bilan ishlanadi, bu havodagi erkin azotni o’zlashtirishni faollashtiradi.
Soya O’zbekistonda asosiy ekin sifatida ekilganda aprel oyi oxiri va may oyi birinchi o’n kunligida ekiladi. Tuproq harorati 14-16S, kamida 10-12S bo’lishi kerak. Kuzgi don ekinlaridan keyin esa 10 iyulgacha ekish ma’qul hisoblanadi.
Urug’ ekish me’yori nav xususiyati va foydalanish maqsadiga bog’liq. Kechpishar navlar gektariga 300-400 ming dona, tezpishar navlar 350-400 ming dona unuvchan urug’ hisobida ekiladi.
Ekish SPCh-6, SON-2,8 yoki chigit ekiladigan seyalkalarda o’tkaziladi.
Ekinzor 2-3 marta kultivasiya qilinadi, bu tadbirni sug’orish bilan bog’liq holda o’tkazish maqsadga muvofiq hisoblanadi.
Tuproq iqlim sharoitiga qarab gektariga 3-5 marta 600-800 m³ me’yorida sug’oriladi. Begona o’tlarga qarshi ekishdan oldin treflan (1-1,5 kg/ga), unib chiqqandan keyin bazagran (1,5-3,0 kg/ga) qo’llaniladi.
Hosilni yig’ishtirish donlari qotib to’la pishganda (don namligi 14-16%) moslashtirilgan don kombaynlari (aylanish-lar soni minutiga 500-600 martaga keltirib) o’rib-yanchib olinadi. Takroriy ekin sifatida ekilganda pishishni tezlatish maqsadida o’simliklarni quritish uchun desikasiya qilinadi. Buning uchun magniy xlorat (20 kg) yoki reglan (3 l) ishlatiladi. Bu tadbir dukkaklar 45-55% pishganda o’tkaziladi.