O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti geografiya va ekologiya fakulteti ekologiya kafedrasi

 
Mustaqil ish topshiriqlari
.
 
1.Er osti suvlarining inson hayotidagi o’rni va hamiyati? 
2.Er osti suvlarining ifloslanish manbalari? 
3 Er osti suvlarini muhofaza qilish choralari? 
4.Qushimcha chuchuk suv zahiralarini takomillashtirish 
Aqliy hujum qoidasi: 
Hyech qanday birga baholash va tanqidga yo’l qo’yilmaydi! 
Taklif etilayotgan g’oyani baholashga shoshma, agarda u hattoki ajoyib va g’aroyib 
bo’lsa ham hamma narsa mumkin. 
Tanqid qilma, 
hamma aytilgan g’oyalar qimmatli teng kuchlidir. 
O’rtaga chiquvchini bo’lma! 
Turtki berishdan o’zingni ushla! 
Maqsad miqdor hisoblanadi! 
Qancha ko’p g’oyalar aytilsa, undan ham yaxshi: yangi va qimmatli g’oyalarni paydo 
bo’lishi uchun ko’p imkoniyatdir. 
Agarda g’oyalar qaytarilsa, xafa bo’lma va hijolat chekma. 
Tasavvuringni “jo’sh urishiga” ruxsat ber! 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Agarda g’oyalar qaytarilsa, xafa bo’lma va hijolat chekma. 
Tasavvuringni “jo’sh urishiga” ruxsat ber! 
Пинборд
(инглизчадан: 
pin-
маҳкамлаш, 
board 
– ёзув тахтаси) мунозара усуллари 
ёки ўқув суҳбатини амалий усул билан мослаштиришдан иборат. 

---

92 
7 - MAShG’ULOT 
 Mavzu Er osti suvlarining o’ziga xos xususiyatlari - 4 soat. 
Ko’rgazmali qurollar va jihozlar:
Er osti suvlarining er ostida joylashish xaritasi, suv tahlili uchun 
kolbalar, probirkalar, er osti suvlarining kelib chiqishi to’g’risidagi gepotezalar mualliflari to’g’risida 
ma’lumotlar, albom, qalam, chizg’ich. 
 O’rganish tartibi 
Er osti suvlarining fizik xossalariga ularning tiniqligi rangi, ta’mi va harorati kiradi. 
Tabiiy suvlar tiniq yoki loyqa bo’lib, loyqa suvlarda mineral va organik birikma zarralari ko’p 
bo’ladi. Tiniq suvda xech qanday zarralar aralashmasi bo’lmaydi. Er osti suvlari ayrim hollarda 
temir, vodorod sulfid qo’shilishidan to’q zangori tusda, botqoqlikda esa organik kislotalar 
ta’sirida sariq tusda bo’ladi.
Er osti suvlari asosan xidsizdir. Vodorod sulfid suvlaridan palag’da tuxum, organik 
kislotalarda botqoq hidi keladi.
Er 
osti 
suvlarining 
harorati 
suvli 
gorizontning 
yotish 
chuqurligiga, 
geografik 
joylashishiga qarab turlicha bo’ladi. Haroratiga qarab suvlar quyidagilarga bo’linadi; juda sovuq
- +5
0
S, sovuq, - +10
0
S, iliq - +18
0
S, iliqroq - +25
0
S, issiq - +37
0
S, qaynoq -+40
0
S. Suvning 
harorati uning tarkibidagi tuz va gazlar miqdorining oz-ko’pligiga ta’sir etadi. Er osti suvlarida 
doim ko’p yo oz miqdorda tuzlar, gazlar va boshqa birikmalar erigan holatda bo’ladi. O’rta 
Osiyo hududida tarqalgan grunt suvlarining tarkibida erigan tuzlar ko’p miqdorda bo’lganligi 
uchun ular juda ham sho’rdir.
Er osti suvlari tarkibida erigan tuzlarning umumiy miqdoriga qarab quyidagilarga 
bo’linadi; chuchuk suvlar (erigan tuzlar 1 g/l.gacha), sho’rroq suvlar (erigan tuzlar 1 g/l dan 10 
g/l), sho’r suvlar (erigan tuzlar 10-50 g/l), namakob suvlar (erigan tuzlar 50 g/l dan ko’p).
Er osti suvlarida erigan tuzlarning qurilish materiallarini emirish hususiyatiga 
agressivlik
deyiladi.
Suv tarkibida oltingugurtli tuzlar miqdori ko’p bo’lsa, betonni emiradi. Betonga nisbatan 
er osti suvlarining agressivligi quyidagi turlarga bo’linadi.