O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti geografiya va ekologiya fakulteti ekologiya kafedrasi

Mavzuni o’rganish uchun qo’ydagilarni bajaring. 
1.
Er yuzidagi eng yirik muzliklar to’g’risidagi jadval materiallarni chizib, yozib olish. 
2.
Materik va orol muzliklarini gidroekologik jihatdan tahlil qilib, ilmiy va amaliy 
ahamiyatini belgilash. 
3.
Muzliklarni muhofaza qilish choralarini ishlab chiqish va amalga tadbiq qilishning 
tokomillashgan usullarini tavsiya qilish. 
 
Er sharining hoirgi zamon muzliklari 
Muzlik 
joylashgan hudud
Muzlik 
maydoni km
2
 
Muzlik joylashgan 
hudud
Muzlik 
maydoni km
2
 
Arktika
Evropa
Grenlandiya
Kanada arxepilagi 
Shpisbergen
Yan-Mayyan 
Islandiya
Novaya Zemlya 
Frans-Iosif eri
Shimoliy Er 
Arktikaning 
boshqa orollari
1802600 
155000 
58000 
117 
11785 
23900 
14360 
16908 
768 
2083438 
Pireney 
Alplar
Skandinaviya
Ural
30 
3600 
5000 
25 
Osiyo
Kavkaz 
Sibir
Koryas tog’lari 
Kamchatka
Oltoy va Sayan 
Eron va kichik Osiyo 
Tyan-Shan va Pomir 
Hindiqush, 
Qorakorum va Himolay 
Tibit tog’lari 
1800 
477 
180 
866 
914 
100 
20375 
57285 
32150 
114147 
Shimoliy Amerika 
Okeaniya 
Alyaska 
Kontinental 
Kanada 
AQSh va Meksika
Janubiy Amerika 
Afrika
52000 
15000 
661 
67661 
25000 
23 
Yangi Gvineya 
Yangi Zelandiya 
15 
1000 
1015 
 
Antarktida
Antarktida 
Orollar
1320000 
4000 
13204000 

---

88 
 
O’rta Osiyo tog’laridagi eng yirik muzliklar.
(S.V.Kalesnik bo’yicha). 
 
Muzliklar
Joylashgan o’rni
Uzunligi km. 
Maydoni 
km
2
 
Fedchenko…. 
Badaxshonda
77,8 
907,0 
Inelchek….. 
Ma-ziy Tyan-da 
61,0 
823,6 
Grum-Grjimaylo 
Badaxshonda
36,7 
160,0 
Rezinchenko….. 
(shim. Inelchek) 
Mar-ziy Tyan-da 
35,2 
98,0 
Garmo
Badaxshonda 
27,5 
153,7 
Katta-Sovuqdara…. 
Oloyorti tizma-da 
25,2 
69,2 
Zarafshon…. 
Mastchaq tog’ tugu-da 
(Zarafshon daryosi boshida) 
24,2 
139,9
2
Sugran….. 
Badaxshonda
24,2 
48,0 
Gando…… 
Badaxshonda
22,5 
55,0 
Semyonov……. 
Mar-ziy Tyan-da 
21,0 
69,4 
Mushketov…. 
Mar-ziy Tyan-da 
20,0 
49,3 
Fortombek
Badaxshonda
19,9 
74,3 
Korjenevskiy
Oloyorti tiz-da 
19,5 
89,1 
Mozordara
Yazg’olum darg’om 
boshida…. 
19,5 
32,5 
Oktyabr 
Oloy orti tizmasida 
17,5 
116,0 
Qurumdi (Ivanova) 
Oloyorti tiz-da 
17,2 
60,0 
Darvoz
Kichik tanimas 
F.A. tizmasida 
16,0 
66,0 
Muzliklarning tiplari 
 
 

---

89 
 
 
 
O’quv mashg’ulotida ta’lim texnologiyasi modeli 
Mavzu 7. 
Er osti suvlarining o’ziga xos xususiyatlari.
 
Vaqt
: 80 min.
Talabalar soni: 
21 ta 
O’quv mashg’ulotining shakli
 Ko’rgazmali – amaliy 
 
 
O’quv mashg’ulotining tuzilishi
43.
O’quv kursi va mashg’ulot mavzusiga kirish
44.
Bilimlarn i faollashtirish - aqliy hujum 
45.
Tarqatma materiallar bilan ishlash
46.
Mashg’ulotni Power Point taqdimoti bo’yicha olib borish. 
47.
Asosiy atamalarni aniqlash-pinbord 
48.
Er osti suvlarining kelib chiqishi to’g’risidagi g’oyalar. 
133. Er osti suvlarining ahamiyati.
O’quv mashg’ulot maqsadi: 
O’quv fani to’g’risida umumiy tasavvurlarni berish 
Pedagogik vazifalar
: 
- Gidroekologiya (GE) fanining ahamiyati va 
vazifalari, uni o’quv fanlar tizimida tutgan o’rni 
bilan tanishtirish; 
- 
GE o’quv fani tuzilishini va tavsiya 
etilayotgan 
o’quv-uslubiy 
adabiyotlarni 
sharhlash; 
- 
GE 
nazariya 
va 
amaliyot 
sohasidagi 
yutuqlarni yoritish; 
- GE fan miqyosidagi uslubiy va tashkiliy 
ishlar 
xususiyatlari, 
muddat 
va 
baholash 
shakllarini ochib berish; 
- GE tarixi bilan tanishtirish; 
- GE predmeti tasnifini berish; 
- GE vazifa va usullarini tushuntirish; 
- GE boshqa fanlar bilan aloqasi ochib berish 
O’quv faoliyat natijalari
: 
 - GE fanning ahamiyati va vazifalarini ifodalaydil ar; 
 - GE o’quv fani tuzilishini va tavsiya etilayotgan o’quv-uslubiy 
adabiyotlarni sharhlaydilar; 
 - GE nazariya va amaliyot sohasidagi yutuqlarni yoritadilar; 
- GE fan miqyosidagi uslubiy va tashkiliy ishlar xususiyatlarini, 
muddat va baholash mezonlari va shakllarini yozib oladilar;
GE kelib chiqish tarixini aytib beradilar; 
GE predmetini tasniflaydilar; 
GE vazifalari va usullarini aytib beradilar; 
GE ning boshqa fanlar bilan aloqasi tartibli ravishda ochib beradilar 
Ta’lim usullari 
Avaliy, pinbord, aqliy hujum 
Ta’limni tashkillashtirish shakli 
Ommaviy, jamoavi y 
Ta’lim vositalari 
Tarqatma materiallar, albom, kompyuter
Ta’lim berish sharoiti 
Maxsus xona 
Monitoring va baholash 
Og’zaki so’rov: tezkor - so’rov.
 
Ko’rgazmali amaliy mashg’ulotning texnologik xaritasi 
Ish bosqichlari va 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
ta’lim beruvchi 
ta’lim oluvchilar 
1-bosqich. 
O’quv 
mashg’ulotiga 
kirish
(20 daq.) 
1.1. 
Mavzuning 
nomi, 
maqsad 
va 
kutilayotgan 
natijalarni 
etkazadi. 
Taqdimot 
bo’yicha 
ekranga 
fanning 
tuzilmaviy-mantiqiy 
chizmasini 
chiqaradi, 
mavzularning o’zaro aloqasini yoritadi, ularga qisqa 
tavsif beradi, fan miqyosida bajariladigan uslubiy va 
tashkiliy ishlar xususiyatlarini tushuntiradi. 
Reyting-nazorat 
tizimi, 
joriy, 
oraliq, 
va 
yakuniy 
nazoratni baholash mezonlari 
 (№ 1.1 ilova) bilan tanishtiradi.
Mavzu bo’yicha asosiy tushunchalarni; mustaqil ishlash 
uchun adabiyotlar ro’yxatini aytadi. 
1.2. Birinchi o’quv mashg’uloti mavzusi, maqsad va 
o’quv faoliyat natijalarini aytadi. 
 
 
Tinglaydilar, 
yozib 
oladilar. 
 
 
 
 
 
 
 
Tushunchalarni aytadilar 
 

---

90 
1.3. 
Aqliy 
hujum 
usuli yordamida ushbu mavzu 
bo’yicha ma’lum bo’lgan tushunchalarni aytishni taklif 
etadi va bilimlarni faollashtiradi. (№ 1.2 ilova) Aqliy 
hujum usuli qoidasini (№ 1.3 ilova) eslatadi. Barcha 
aytilayotgan takliflarni yozuv taxtasiga yozib boradi. 
Ushbu ish mashg’ulot yakunida tugatilishini ma’lum 
qiladi. 
 
2-bosqich. 
Asosiy 
(50 daq.)
2.1. Mavzu bo’yicha tarqatma materiallarni tarqatadi va 
uning rejasi, asosiy tushunchalar bilan tanishishni taklif 
qiladi. 
2.2. Slaydlarni Power Pointda namoyish va sharhlash bilan 
mavzu bo’yicha asosiy nazariy holatlarni bayon qiladi. Jalb 
qiluvchi savollar beradi; mavzuning har bir qismi bo’yicha 
xulosalar qiladi; eng asosiylariga e’tibor qaratadi; 
berilayotgan ma’lumotlarni daftarga qayd etishlarini 
eslatadi. 
2.3. Yozuv taxtasida yozilgan tushunchalarga qaytishni 
taklif etadi. Talabalar bilan birga fanga taalluqli bo’lmagan 
va qaytariluvchi ma’lumotlarni olib tashlaydi, muhim 
asosiy tushunchalarni (Pinbord) kiritadi (№1.4 ilova).
O’qiydilar.
 
 
Tinglaydilar, 
jadval 
va 
chizmalarni