O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat сhet tillar instituti

Yog’ bezlari. Yog’ bezlari bosh, yuz, orqaning yuqori qismida zich joylashgan bo’lib, 1 

sutkada  30  g  moy  ishlab  chiqaradi.  Moy  suvning  teri  orqali  o’tishiga  to’sqinlik  qiladi,  terini 

yumshatib, uni elastikligini ta’minlaydi; himoya vazifasini bajaradi. 

Terida retseptorlar turli miqdorda tarqalgan bo’lib, ba’zilari epidermisda haqiqiy terining 

so’rg’ichsimon qismida joylashgan. 

Terining turli qismlarida issiqni sezuvchi retseptorlar soni 30000 taga yetadi, tahminan 1 sm

2

 da 

3 ta, sovuqni sezadigan retseptorlar 250 000 taga yaqin bo’lib, 1 sm

2

 da 12-15 ta bo’ladi. 

Terida  og’riqni  sezuchi  retseptorlar  o’rta  hisobda  har  1  sm

2

  da  115-125ta  bo’ladi. 

Terining sezish xususiyati, organizmning asab tizimi holatining ta’sir kuchiga qarab o’zgaradi. 

Terida  taktil,  og’riq  va  harorat  tassurotlarni  qabul  qila  oluvchi  retseptorlar 

joylashgan.Terida  taxminan  500  000  ta  taktil  retseptori  bo’lib,  ular  o’rta  hisobda  1sm

2

  da  25 

tagacha  joylashgan,  barmoqlarning  uchlarida  zichroq  bo’ladi.  Teri  turli  sezgi  bilan  bog’liq 

bo’lgan afferent nerv orqali orqa miyaning orqa shoxi va bosh miyaning alohida qismlari bilan 

bog’langan bo’ladi. 

Teri  analizatorlarining  nerv  markazi  bosh  miya  yarim  sharlar  po’stlog’ining  orqa 

markaziy chuqurligida joylashgan bo’ladi. 

Teri  analizatori  homilaning  ona  qornidagi  embrional  rivojlanish  davridayoq  shakllana 

boshlaydi.  Yangi  tug’ilgan  bola  terisi,  retseptor  tuzilmalari  bilan  juda  yaxshi  ta’minlangan 

bo’lib,  uning  yoshi  ortishi  bilan  teridagi  retseptorlar  tuzilmalari  morfologik  va  funksional 

tomondan rivojlanib boradi. 

Bola  yura  boshlashi  bilan  oyoq  panja  osti  terisidagi  retseptorlar  soni  orta  boshlaydi. 

Bolaning bir yoshida terining retseptor tuzilmalari voyaga yetgan odamlarniki darajasiga yetadi. 

Terida  bosim  sezgisiga  nisbatan  moslanish  hosil  bo’ladi.  Yangi  tug’ilgan  bolada  taktil 

sezgisi ancha yaxshi rivojlangan. Yangi tug’ilgan va ko’krak yoshidagi bolalarda og’iz va ko’z, 

lab, kaftining ichki kaft yuzasi, oyoq tagi sezgirroq bo’ladi. Taktil sezgisi odamning butun hayoti 

mobaynida o’zgarib turadi. Odamning 35-40 yoshida terining sezgirligi eng yuqori bo’lib, so’ng 

---

 

48 

keksalikda kamayadi. 4-5 oylik homilada ter bezlari shakllangan bo’lib, tug’ilish arafasida uning 

rivojlanishi tugaydi. Qo’ltiq ostidagi ter bezlari kechroq rivojlanadi. 7 yoshgacha ter bezlarining 

soni katta odamnikidan ko’p bo’lib, yosh ortishi bilan ularning soni kamaya boshlaydi. 

Bir  oylik  chaqaloqda  ter  bezlari  o’z  faoliyatini  boshlamaydi,  buning  asosiy  sababi  ter 

bezlarining  faoliyatini  boshqaruvchi  nerv  markazi  hali  yetilmagan  bo’ladi.  Tironoqlar  yangi 

tug’ilgan chaqaloqlarda  yaxshi  rivojlangan bo’lib, har kuni  0,1 mm gacha o’sadi.  Yog’ bezlari 

yangi tug’ilgan chaqaloqlarda to’liq shakllangan bo’lib, ularning soni 1 sm

2

 da kattalarnikidan 4-

8 marta ko’p. 7 yoshda yog’ bezlari soni kamayadi. Jinsiy balog’at yoshida ularning soni yanada 

ortadi.