O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti buxoro davlat universiteti

partiya yo‘q edi. Kontrrevolyutsion kuchlar bundan foydalandilar. 1907-
yilda Angliya bilan Rossiya Eronni ta’sir doiralariga bo‘lish haqida 
kelishib oldilar. Janub va markaz Angliyaga, Shimoliy qism Rossiyaga 
berilishi kerak edi va qurolli interventsiya tayyorlay boshladilar. 1908-
yilning iyulida ularning madadida kontrrevolyutsion to‘ntarish qilindi. 
Tehronda harbiy holat joriy etdilar, konstitutsiyaning amal qilishini 
to‘xtatib qo‘yildi. Shohga xizmat qilgan qozoqlar brigadasi fidoyilarni 
tor-mor qildi, majlisni tarqatib yubordi. Uning ko‘pgina deputatlari 
qamoqqa olindi va qatl etildi. Lekin mamlakatning Shimolida, Tabriz 
shahrida revolyutsion demokratlar rahbarligida qurolli qo‘zg‘olon 
boshlandi. Qo‘zg‘olonchilar Rossiya revolyutsionerlaridan madad oldilar 
va shoh qo‘shinlariga qarshi dadil jang qildilar. Bu hol mamlakatda yangi 
revolyutsion yuksalishni keltirib chiqardi. 1909-yil iyulda fidoyilar 
Tehronni egalladilar. Shohni qulatdilar va konstitutsiyani tikladilar. Biroq 
hokimiyat liberallar qo‘liga o‘tib qoldi. Ular imperialistik davlatlardan 
madad olish, soliqlarini ko‘paytirish, fidoyilarni qurolsizlantirish va 
revolyutsionerlarni ta’qib qilish yo‘li bilan o‘z pozitsiyalarini 
mustahkamlashga intildilar. Ag‘darib tashlangan shoh konstitutsion 

---

– 57 – 
hukumatga qarshi qurolli kurash tashkil etdi. Rossiya mamlakatning 
Shimoliy qismiga, Anglya esa, janubiy qismiga o‘z qo‘shinlarini kiritdi.
Inventarizachilar rag‘batlantirib turgan shoh tarafdorlari Tehronda 
1911-yilning dekabrida yangi kontrrevolyutsion to‘ntarishni amalga 
oshirdilar. Interventsiyachilar yordamida shoh hokimiyati tiklandi. 
Shunday 
qilib, 
Erondagi 
antifeodal 
va 
antiimperalistik 
xalq 
revolyutsiyasini bo‘g‘ib tashlashga muvaffaq bo‘lindi.