O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti filologiya fakulteti

Savol va topshiriqlar:
1. Matnni ofodali o’qing.
2. Matnda ishtirok etgan birlik va ko’plik son shakllaridagi so’zlarni daftaringizga yozing
3. Internetdan to’g’ri foydalanishda yana qanday omillarga e’tibor berish lozim deb o’ylaysiz.
28-MAVZU: KELISHIK SHAKLLARI VA ULARNING MATNDA IFODALANISHI. “ALISHER NAVOIY NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY KUTUBXONASI” MATNI
O‘zbek tilida kelishik kategoriyasi
O‘zbek tilida oltita kelishik bo‘lib, ular ot yoki ot xususiyatiga ega bo‘lgan so‘zlarni bir-biriga bog‘lash bilan birgalikda o‘sha so‘zning gapdagi sintaktik vazifasini ham belgilashga xizmat qiladi. Buni quyidagi jadval orqali ham ko‘rishimiz mumkin: 

	Kelishikning nomi	Qo‘shim- chasi	So‘rog‘i	Misollar	Gapdagi vazifasi
1.	Bosh kelishik	-	Kim?, nima?, qayer?	Shoir, gul, shahar	Ega, kesim va undalma
2.	Qaratqich kelishik	-ning	Kimning? nimaning? qayerning ?	Shoirning, gulning, shaharning	Qaratqich aniqlovchi
3.	Tushum kelishik	-ni	Kimni?, nimani?, qayerni?	Shoirni, gulni, shaharni	Vositasiz to‘ldiruvchi
4.	Jo‘nalish kelishik	-ga(-ka,-qa )	Kimga?, nimaga?, qayerga?	Shoirga, gulga, shaharga	Vositali to‘ldiruvchi, hol, kesim
5.	O‘rin-payt kelishigi	-da	Kimda?, nimada?, qayerda?	Shoirda, gulda, shaharga	Vositali to‘ldiruvchi, hol, kesim
6.	Chiqish kelishigi	-dan	Kimdan?, nimadan? qayerdan?	Shoirdan, guldan, shahardan	Vositali to‘ldiruvchi, hol, kesim

Topshiriq. Asalning sog‘lik uchun foydali xususiyatlari va tabiiy asal belgilari haqidagi matnni o‘qing. Matndagi egalik va kelishik qo‘shimchalarining o‘rni va ahamiyatiga e’tibor bering. Oxirgi xatboshini daftaringizga ko‘chiring va kelishik qo‘shimchalarining tagiga chizing.

Asalning foydali mahsulot ekanligi ko‘pchilik uchun sir emas. Quyida uning foydali jihatlari aynan nimalarda ekanligi va tabiiy asal tanlashda qaysi belgilarga ahamiyat qaratish lozimligiga to‘xtalib o‘tamiz.
Asal, birinchi navbatda, viruslarga va zamburug‘larga qarshi kurashish xususiyatlariga ega. Shuning uchun shamollash bilan bog‘liq xastaliklarda uni iste’mol qilish tavsiya etiladi. U nafaqat kasallik qo‘zg‘atuvchilari, balki burun bitishi va yo‘talga qarshi kurashadi. Qolaversa, asal immunitetni tiklash va turli xastaliklarning oldini olish vazifasini ham bajaradi.
Mineral va vitaminlarga boy tarkibi tufayli mazkur mahsulot ovqat hazm qilish tizimi xastaliklarida ham foyda keltiradi. Shuningdek, uy sharoitida teri holatini yaxshilash uchun ham ajoyib vosita hisoblanadi.