O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

2. Madaniy - tarixiy resurslar. 
Ma‘lum hududdagi turizmni 
rivojlantirishda u joyning madaniy-tarixiy resurslari salohiyati 
asosiy o‗rinni egallaydi. Turistik xizmatda madaniy - tarixiy resurs-
lardan ko‗p maqsadlarda foydalanish mumkin. Madaniy majmua-
larning jozibadorligi, ularning tarixiy va tasviriy bahosidan foyda-
lanish qulayliliga bog‗liq. Mavjud resurslardan turizm faoliyatida 
intensiv foydalanish, ya‘ni antropogen yukning oshib borishi nati-
jasida tabiiy turistik resurslarning ifloslanishiga, tarixiy obidalarning 
23
Usmanova Z.I. ―O‗zbekistonda turistik - rekreatsion xizmatlarni rivojlantirish xususiyatlari va 
tendensiyalari‖. Iqtisodiyot fanlari bo‗yicha falsafa doktori (doctor of philosophy) dissertatsiyasi. 2018 y. 

---

77 
tez buzilishiga olib keladi. Madaniy - tarixiy resurslar, moddiy va 
madaniy turli yodgorliklar majmuasi ma‘lum mintaqaning turistik 
qiziqish obyektlari hisoblanadi. 
Mintaqalarning arxitektura yodgorliklariga boyligi turizmning 
rivojlanishiga sabab bo‗ladi. Ammo oxirgi paytlarda turistik oqim-
ning oshishi ayrim muammolarni ham keltirib chiqarmoqda. Ma-
daniy - tarixiy resurslarni turizm maqsadida saqlashni quyidagicha 
amalga oshirish taklif qilinadi: 

mavjud tarixiy joylar, binolar va yodgorliklarni turistik qizi-
qish obyektlari sifatida qayta tiklash; 

tabiiy resurslarni muhofaza qilishni faollashtirish; 

turistik ehtiyojni qondirish maqsadida atrof - muhitni saqlash 
va yaxshilashda boshqaruv tashkilotlari mas‘uliyatini oshirish. 
Turistik resurslar ichida jahon ahamiyatidagi madaniy obyekt 
va yodgorliklar asosiy o‗rinda turadi. «Madaniy obyekt» deyil-
ganda, quyidagilar tushuniladi: 

yodgorliklar: arxitektura binolari, arxeologik ahamiyatidagi 
joylar, ilmiy, madaniy va tarixiy ahamiyatga ega g‗orlar, tarixiy 
yozuvlar; 

ansambllar: ilmiy, madaniy yoki tarixiy ahamiyatga ega 
o‗zaro bog‗langan binolar guruhi. Masalan, Registon, Shohizinda, 
Hazrati Imom ansambli; 

inson yoki tabiat tomonidan yaratilgan estetik, etnografik, 
tarixiy ahamiyatga ega bo‗lgan, o‗ziga jalb qiluvchi o‗ziga xos 
joylar.
Butunjahon madaniy merosi ro‗yxatiga kiritiladigan obyekt-
larning quyidagi xususiyatlari hisobga olinadi: 

inson ijodining noyob namunalari; 

ajoyib madaniy, arxitektura obyektlari hamda madaniy land-
shaftlarning alohida ahamiyatga ega hududlari; 

zamonaviy sivilizatsiyaning noyob namunalari, qurilishlari; 

inson tarixi bilan bog‗liq binolar yoki arxitektura ansambllari, 
landshaftlari. 
Tabiatning noyob ko‗rinishlarini butunjahon ro‗yxatiga kiri-
tiladigan xususiyatlari quyidagilardan iborat: 

---

78 

yer qatlamining shakllanishida geologik-geomorfologik jara-
yonlar asosida shakllangan yodgorliklar; 

turli-tuman o‗ziga xos ekosistemalar, landshaftlar; 

ma‘lum mintaqaning o‗ziga xos o‗simlik va hayvonlari; 

kamyob biologik turlari.