O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Umumiy ovqatlanish sohasi subyektlarining tasniflanishi
31
 
 
№ Tasnifiy belgilari 
Tasniflanishi 
1. 
Maqomiga ko‗ra 
-jismoniy shaxs maqomiga ega yakka tar-
tibda faoliyat yurituvchi subyektlar; 
-huquqiy shaxs maqomiga ega subyektlar 
(korxona va tashkilotlar). 
2. Mulk shakliga ko‗ra 
-shaxsiy yoki xususiy mulkka asoslangan 
korxonalar; 
- jamoat mulkiga asoslangan korxonalar; 
- davlat mulkiga asoslangan korxonalar; 
- aralash mulkka asoslangan korxonalar; 
-xorijiy davlatlar va fuqarolar mulkiga 
asoslangan korxonalar. 
31
Sharipov T. S. Umumiy ovqatlanish korxonalari samaradorligini oshirishning tashkiliy-iqtisodiy 
mexanizmlarini takomillashtirish (Samarqand viloyati misolida), i.f.n. ilmiy darajasini olish uchun 
dissertatsiya. –S.: SamISI, 2010.

---

149 
9.2.1-jadvalning davomi
3. 
Joylashuviga ko‗ra 
- shaharlarda; 
- qishloqlarda; 
- mehmonxonalar qoshida; 
- mahalla markazlarida; 
- ta‘lim muassasalari qoshida, vagonlarda; 
- dam olish va sog‗lomlashtirish oromgoh-
larida; 
- ishlab chiqarish korxonalarida; 
- turli xildagi klublarda; 
- bozorlar qoshida; 
- avtotrassa bo‗ylarida; 
- aeroportlarda; 
- portlarda; 
- kemalarda; 
- boshqa ruxsat etilgan joylarda. 
4. 
Xizmat shakliga 
ko‗ra 
- o‗z-o‗ziga xizmat ko‗rsatuvchi shved stoli; 
- ofitsiantlar xizmatidan foydalanuvchi; 
- aralash; 
- mahsulotlarni yetkazib beruvchi (uyga, 
dam olish joylariga, ish joylariga); 
- ko‗chma xizmatni amalga oshiruvchi. 
5. 
Xizmat darajasiga 
ko‗ra 
- lyuks; 
- oliy; 
- birinchi; 
- ikkinchi; 
- uchinchi daraja. 
6. 
Tashkiliy tuzilishiga 
ko‗ra 
- tizimli; 
- mustaqil. 
7. 
Ixtisoslashuviga 
ko‗ra 
- ixtisoslashmagan; 
- ixtisoslashgan (mahsulotlar assortimenti bo‗-
yicha, ma‘lum millatlar taomlari bo‗yicha, 
milliy taomlar bo‗yicha, iste‘molchilar 
guruhlari bo‗yicha, xizmatlar bo‗yicha). 
8. 
Faoliyat muddatiga 
ko‗ra 
- doimiy (yil davomida, butun sutka davo-
mida); 
- mavsumiy (yilning ma‘lum mavsumlarida, 
kunning aniq bir ovqatlanish davrida). 

---

150 
9.2.1-jadvalning davomi
9. 
Tashkiliy shakliga 
ko‗ra 
- restoran; 
- kafe; 
- bar; 
- oshxona; 
- choyxona; 
- bazmgoh - to‗yxona; 
- tamaddixona va boshqalar. 
10. 
Joylashuvi va 
harakatiga ko‗ra 
- statsionar (muqim bir joyda turuvchi); 
- harakatdagi (avtooshxona, vagon-restoran, 
kupe-bufet, avto-bufet va boshqalar). 
Umumiy ovqatlanish sohasi subyektlarini tasnifiy belgilari va 
turlari bo‗yicha bir-biriga to‗g‗ri keladigan jihatlari jadvalda ko‗ri-
nib turibdi. Ushbu jadvalni tahlil qilganimizda unda ko‗rsatilgan 
ayrim belgilarni yuqorida ko‗rib o‗tdik. Faoliyat muddatiga ko‗ra 
esa – doimiy va mavsumiy turlarga bo‗linadi. Mamlakatimizga 
tashrif buyuruvchi turistlar mavsumiy davrda kelganliklari uchun, 
biz ularga doimiy shaklda xizmat ko‗rsata olmaymiz. Shuning 
uchun biz, faoliyat muddatiga ko‗ra, yilning ma‘lum mavsumlarida, 
kunning aniq bir ovqatlanish davrida turistlarga xizmat ko‗rsatamiz. 
Bundan ko‗rinib turibdiki, turizm faoliyatida ovqatlantirish xizmati 
aniq bir vaqtni belgilashni talab qiladi.
Umumiy ovqatlanish korxonasi – ma‘lum turdagi korxona xiz-
matlari o‗ziga xos belgilarining mavjudligi, mijozlarga ko‗rsatilgan 
xizmat sifatining darajasi va sharoiti bilan ifodalanadi. Umumiy 
ovqatlanish korxonalarining beshta turi mavjud: restoran, bar, kafe, 
oshxona, tamaddixona (yahna ovqatlar). Korxonaning turini belgi-
lashda quyidagilarga e‘tibor beriladi: 

realizatsiya qilinadigan mahsulotlar assortimenti, ularni tay-
yorlashdagi turli-tumanlik va murakkablik; 

texnik jihozlanish – moddiy baza, muhandis-texnik jihoz va us-
kunalar bilan ta‘minlanishi, bino tizimi, arxitektura – rejalanishi va h.k.; 

xizmat qilish usullari; 

xodimlarning malakalari; 

xizmat ko‗rsatish sifati, binoning ichki bezagi, axloq-odob, 
muomala, estetika va h.k. 

---

151 
Restoran va barlarga korxona toifalari sifatida lyuks, oliy va 
birinchi toifali, degan nomlar beriladi. Kafe, oshxona, tamaddi-
xonalar toifalarga bo‗linmaydi.