O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Turto„plam
(turpaket) – iste‘molchilarga guruhli yoki indi-
vidual variantlar bo‗yicha taqdim etiladigan xizmatlar to‗plamiga 
kiradi. 
Turpaketni tashkillashtirishga ta‘sir etuvchi omillar: 

berilgan sayohatga talabning mavjudligi; 

xizmatlar, infratuzilma, moddiy bazaning mavjudligi; 

aviakompaniyalar va boshqa transport kompaniyalari bilan 
munosabati; 

jo‗natuvchi va qabul qiluvchi mamlakatlar o‗rtasidagi 
munosabatlar; 

hamkor turistik tashkilotlar bilan munosabat; 

belgilangan mamlakatda turizmning rivojlanish darajasi; 

belgilangan mamlakatning siyosiy barqarorligi. 
Shuni ta‘kidlash lozimki, siyosiy barqarorlik omili turoperator 
tomonidan o‗zining strategiyasini ishlab chiqishda muhim 
hisoblanadi. Turizmda Gretsiyadagi kurd millati voqealari, Misrdagi 
terroristik portlashlar bilan bog‗liq hodisalar talabning keskin 
pasayish hollariga olib keladi. Ushbu yo‗nalishlarga ixtisoslashgan 
turoperatorlar katta yo‗qotishlarni boshdan kechirdilar. Ammo shuni 
ham ta‘kidlash lozimki, ushbu hududlarda vaziyat barqaror bo‗lishi 
bilan turistlar oqimi yana kuchaya boshlaydi. Berlindagi xalqaro 
turizm birjasida qayd etilganidek, turist xavf-xatarni yengib o‗tishga 
moyil. Siyosiy barqarorlik qayta yaxshilangan mamlakatlarda, shu 
bilan birga, turpaketning narxlari arzonlashganda turistik oqim yana 
kuchaya boshlaydi.

---

126 
Turpaket narxi.
Turpaketning muvafaqqiyatiga ta‘sir etuvchi 
eng muhim omil bu – narxdir. Narxlashtirishda boshqalarnikiga 
o‗xshamagan, alohida xususiyatli turpaketga ega bo‗lgan turopera-
torlar ko‗proq erkinlikka egadir. Ular narxni asosan xizmatlarni 
sotib olish va boshqa xarajatlar, shuningdek, daromadning ma‘lum 
foizini kiritishga asoslanib belgilaydilar. Ommaviy bozor turo-
peratorlari asosan raqiblar narxiga asoslanib narx belgilashadi, 
ayniqsa, turpaketlarga talab pasayganda (o‗lik mavsumda).
Turpaket narxini aniqlashda turoperatorlar bozor yetakchilari 
narxlariga amal qilishadi. Yirik turoperatorlar xarajatlarni kamay-
tirishadi va shu bilan raqiblarining narxlashtirishda omadga eri-
shishlariga yo‗l qo‗ymaydi. Eng ko‗p qo‗llaniladigan narxlashtirish 
usullaridan biri – bu xarajatlarga asoslangan narxlardir, ya‘ni mah-
sulot tannarxi hisoblanadi va daromadning ma‘lum foizi qo‗shiladi. 
Turpaket narxiga kiruvchi daromad foizi qo‗shimcha xarajatlarni 
qoplash, fondlarga ajratmalar, maosh va sof daromadni hisoblash 
orqali aniqlanadi va 15 % dan 30% gacha bo‗ladi.
Turizmda narxlar xarajatlar va daromadlar notekis taqsimlangan 
vaqtda bozordagi talabning tebranishini ifodalaydi, «o‗lik mavsum»da 
narxlar pasayadi va mavsumda ular qayta tiklanadi (daromad evaziga). 
Turpaketlar narxi nafaqat turistik bozorning holati, raqobatchilarning 
narxiga, balki boshqa turlar narxiga ham bog‗liq bo‗ladi.