O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti djumanov Olim Isroilovich kompyuter tarmoqlari samarqand davlat universiteti ilmiy kengashi Tomonidan 5330600 -dasturiy injiniring

Ma’lumotlarni uzatish. Tarmoqlar turi. Hisoblash texnikasi paydo bo’lishidan boshlab, kompyuterlar orasida ma‘lumotlar uzatish bo’lgan. U har bir kompyuterni birgalikda ishlashni tashkil etishga imkon yaratadi, bir masalani kompyuterlar yordamida yechishga, har bir kompyuterni faqat bitta funksiyani bajarishga maxsuslashtiradi, resurslardan birgalikda foydalanish va boshqa ko’p muammolarni yechish. Oxirgi vaqtda informatsiya almashishni ko’p uslub va vositalari taklif etilgan: disketa yordamida fayllarni oddiy ko’chirishdan to dunyo bo’ylab Internet kompyuter tarmog’igacha, ya‘ni barcha dunyodagi kompyuterlarni bog’lash imkonigacha.
Bu iyerarxiyada lokal tarmoqlarga qanday o’rin ajratiladi?
“Lokal tarmoqlar” (LAN, Local Area Network) aynan, lokal deganda shunday tarmoqlarni tushinish kerakki, o’lchamlari katta bo’lmagan bir biriga yaqin joylashgan kompyuterlarni birlashtiradi.
Real xolatda lokal tarmoq ikkita va undan ortiq kompyuterlarni birlashtiradi. Bir xil lokal tarmoqlarning imkoniyatlari yuqori: abonentlarni maksimal soni minggacha yetishi mumkin.
To’g’rirog’i, eng aniq ifodalab, lokal bu shunday tarmoqki, foydalanuvchilar aloqani sezmaslikka imkon beradi.
Lokal tarmoqlarning farq qiluvchi belgilari quyidagicha:
 uzatishni yuqori tezligi, katta o’tkazuvchanlik imkoniyati;
 uzatishni xato darajasi pastligi (yoki, yuqori sifatli aloqa kanallari). Ma‘lumotlar uzatish qo’yiladigan extimolli xatosi 10^-7–10^-8 bo’lishi kerak;
 effektli, tezlik bilan almashuvni boshqarish mexanizmi.
 chegaralangan, tarmoqqa ulanadigan aniq ma‘lum bo’lgan kompyuterlar soni.
Bunday ta‘riflagandan tushunarliki, global tarmoqlar lokallardan farqi shuki ular abonentlar sonini chegaramaslikka hisoblangan bo’lib unga sifatli bo’lmagan aloqa kanallardan foydalanib uzatish tezligi past bo’ladi, almashuv boshqarish mexanizmi esa ularda tez bo’lmasligi kafolatlangan. Global tarmoqlarda aloqa sifati uncha muxim emas, uning borlig’i xisobdir.
Ko’pincha kompyuter tarmoqlarining yana bir sinfini ajratishadi – shahar tarmoqlari (MAN, Metropolitan Area Network). Ular global tarmoqlarga yaqinroq bo’ladi, lekin ba‘zan lokal tarmoq xususiyatiga ega bo’lishadi, masalan yuqori sifatli aloqa kanallari va nisbatan uzatishni yuqori tezligi. Ko’p sonli lokal tarmoqlar global tarmoqqa chiqishga ega, lekin informatsiya uzatish xarakteri, almashuvni tashkil etish prinsiplari, lokal tarmoq ichidagi resurslarga kirish rejimi, odatda global tarmoqlarda qabul qilingandan katta farq qiladi. Bunda lokal tarmog’ining barcha kompyuterlari global tarmoqqa ulangani bilan lokal tarmoqlar xususiyatlarini bekor qilmaydi. Lokal tarmog’idan xilma xil sonli informatsiya uzatilishi mumkin: axborotlar, tasvirlar telefon orqali gaplashuvlar, elektron xatlar va hakozo. Masalan, Ular har xil turdagi kompyuterlar orasida informatsiyalarni almashuvini bajarishga imkon beradi. Faqat kompyuterlar emas balki boshqa qurilmalar, masalan, printerlar, plotterlar, skanerlar tarmoqni abonentlari (uzellari) bo’lishi mumkin. Lokal tarmoqlar tarmoqdagi hamma kompyuterlarda parallel hisoblash sistemasini tashkil etishga imkon yaratadi.
Ular yordamida murakkab texnologik sistemalarni yoki bir nechta kompyuterlarda bir vaqtda ilmiy izlanishlar qurilmasida ishlarni boshqarish ham mumkin.
Tarmoq administrotori - tarmoqni ishlashini nazorat qilib turadi, uni takomillashtiradi, resurslarga kirishni boshqaradi, bo’lajak nosozliklarni to’g’rilaydi.
Tarmoqlar kompyuterlarni joyini o’zgartirish, boshqa joyga o’tkazish imkoniyatlarini chegaralab qo’yadi, chunki bunda birlashtirilgan kabellarni qaytadan o’tkazish kerak bo’ladi. Bundan tashqari, tarmoqlar kompyuter viruslarini tarqatishga ajoyib muxit hisoblanadi, shuning uchun kompyuterlardan avtonom foydalanishga qaratadi himoyalash masalalarga ko’proq etibor berishga to’g’ri keladi.