O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

(  oy,  kun,  yil) 
Otelga kelgan sanasi   _____________________________________________________ 
Jo‘nab ketgan sanasi   _____________________________________________________ 
Kishilar soni, kuzatib boruvchi oila boshlig‘i________________________________ 
________________________________________________________________________ 
         
(shahar                       sana)
      ______________________________________________ 
                                                                                           (cayyohat qiluvchi imzosi)
 
Mehmon  kartochkasidan  tegishli  ma’lumotlar  kelishning qayd  qilish  daftariga 
o‘tkaziladi  va  nomer  fondining  yuklanish  daftarida  takror  qayd  qilinadi. 
Mehmonlarning  kelishi  va  jo‘nab  ketishi,  tashrif  buyuruvchilar  harakati  haqida 
birinchi  yozuv  amalga  oshiriladi.  Ikkinchi  bo‘lib  joylashish  vositalarining  o‘tkazish 
qobiliyati, nomer fondi tarkibi va undan foydalanish ko‘rsatiladi. Daftarda to‘plangan 
axborotlar  kelishlar  sonini,  bo‘lishning  o‘rtacha  davomiyligi,  shuningdek 
nomerlarning  yuklanishini  aniqlashga  yordam  beradi.  Kompyuter  tizimi  bilan 
jihozlangan  yirik  otellarda  birlamchi  hisob  operatsiyalarining  bajarilishi  va  ularni 
keyingi  qayta  ishlash  uchun  maxsus  dasturlardan  foydalaniladi.  Manzara  to‘liq  va 
ishonchli  bo‘lishi  uchun  oqim  yuqori  bo‘lgan  mavsum  bilan  cheklanib  qolmasdan, 
otellarda yoki boshqa joylashish vositalarida to‘xtab o‘tgan, jumladan uzoq muddatli, 
barcha  mehmonlarni  qamrab  olgan  holda  statistik  kuzatuvlar  yil  davomida  olib 
borilishi zarur. 

---

                      
66 
Kelishlarni  qayd  etish  va  nomerlarning  yuklanishini  aks  etgan  daftar  statistik 
hisobotlarning  tegishli  formalarini  to‘ldirishga  xizmat  qiladi.  U  joylashish  vositasi 
harakteristikasi  aks  etgan  (tip,  kategoriya,  o‘yinlar  soni,  band  xodimlar  soni  va 
boshq.),  har  kuni  kelayotgan  mijozlar,  ularni  mamlakat  bo‘ylab  bo‘linishi,  nomerlar 
yuklanishining  yakuniy qismi va bir oyda kelishlar miqdori ko‘rsatiladigan jadvaldan 
iborat.  Formaning  orqa  tomonida  uni  to‘ldirish  va  axborotlarning  ishonchligini 
kafolatlagan  statistika  organi  haqida  yo‘riqlar,  ma’lumotlar  keltirilgan.  Hisobotning 
amaldagi  shakli  joylashtirish  korxonalari  tomonidan  to‘ldiriladi  va  har  oyda 
belgilangan  muddatda  milliy  turistik  ma’muriyatga  yoki  statistika  organlariga 
topshiriladi. Bu yerda turistik kelishuvlar va tunashlar, o‘rtacha bo‘lish davomiyligi, 
xonalar  miqdori  va  o‘rinlar  soni,  bandlik  soni,  nomer  fondi  yuklanishi,  kalendar 
oylari  bo‘yicha  guruhlanishi,  mamlakatda  turistlar  doimiy  yashaydigan  joy, 
joylashish  tipi  va  kategoriyasi,  ularning  manzili  haqida  olingan  statistik  materiallar 
ishlab chiqiladi. 
Bunday katta hisob-kitob ishlarini muvaffaqiyatli olib borish, barcha joylashish 
vositalari,  mehmonxonlarni  qayd  etish  bo‘yicha  ma’lumotlarning  to‘liq  bo‘lishiga 
bog‘liqdir.  Ammo  bu  korxonalarning  ayrimlari  ular  bergan  ma’lumotlar  soliq 
xizmatlarining  diqqatini  tortishi  va  jiddiy  ko‘ngilsizliklar  keltirib  chiqishidan 
xavfsirab  to‘ldirilgan  formalarni  qaytarishmaydi.  Ma’lumotlar  jadvalini  tuzish  va 
hisob-kitoblarni  umumlashtirishda  o‘rganilayotgan  holatlar  to‘liq  qamrab  olinadi. 
Bunda o‘tgan davrga doir ma’lumotlardan foydalaniladi va taqqoslanadi. Bu yakuniy 
manzarani  buzmaydi,  chunki  bundan  joylashish  vositalari  hajmi  va  oboroti  odatda 
uncha kata bo‘lmaydi. 
Joylashtirish  vositalarida  kelishni  qayd  etish  Germaniya,  Shveysariya, 
Ispaniya,  Marokko,  Tunis,  Nigeriya,  Senegal,  Tanzaniya  va  boshqa  mamlakatlarda 
yuritilmoqda. 
Statistik  kuzatuvning  ko‘rib  chiqilayotgan  usuli  keng  tarqalgan,  shunga 
qaramay  u  bir  qator  kamchiliklarga  ega.  Birinchidan,  statistik  tadqiqotlardan  bir 
kunlik  tashrif  buyuruvchilar  tushib  qoladi,  xususiy  turistlar  esa  boshqa  mehmonlar 
qatorida qayd etiladilar va ko‘p hollarda mustaqil kategoriyaga ajratilmaydilar. Misol 
uchun, g‘arbda otellar mehmoni ko‘pincha mahalliy aholi bo‘lishadi. Bir xil hayotdan 
bezgan  bu  odamlar  o‘zlarini  kundalik  zerikarli  vaqtlarini  o‘zgartirish  maqsadida 
vaqtincha  uylaridan  yaqin  atrofdagi  mehmonxonalarga  ko‘chib  o‘tadilar  va  turist 
sifatida qayd etiladilar. 
Ikkinchidan, joylashtirish vositalarining hammasi haqida ham tegishli statistik 
hisobot  berishga  majbur  emaslar.  Ko‘p  mamlakatlarda  pansionatlarda,  jihozlangan 
xonalarda,  xususiy  kvartiralarda  va  boshqalarda  kelishlar  qayd  qilinmaydi,  ularda 
to‘xtagan turistlar hisobga olinmaydi. 
Nihoyat,  bu  usulda  sayohat  chog‘ida  joylashish  vositalarini  almashtirish 
turistlarni ikki marta hisoblashdan qochib bo‘lmaydi. 
Joylashtirish  vositalaridan  olingan  kelish  to‘g‘risidagi  ma’lumotlar  chegara 
statistikasi ma’lumotlaridan keskin farq qilishi mumkin.  
Turistik daromadlar va harajatlar, jismoniy turistik oqim singari turli usullarda 
hisoblanadi.  Xalqaro  turizmning  qiymat  ko‘rsatkichlari  turizm  industriyasi 
korxonalari  yoki  bank  hisobotlaridan  tegishli  formalarda  olinishi  mumkin.