O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti tarix fakulteti

Arxivlarni komplektlash tushunchasi. 

Arxivlarni yangi hujjatlar bilan 

to’ldirish manbalari 

Муаммоли савол: Давлат архивларини 

комплектлашдан асосий мақсад нима? 

---

 

40 

 

Davlat  arxivlarini  yangi  hujjatlar  bilan  to’ldirishning  asosiy  manbalari 

quyidagilardir: 

1.

 

Idoraviy arxivlar; 

2.

 

Shaxsiy arxivlar; 

3.

 

Kutubxonalar va muzeylarning qo’lyozmalar bo’limlari; 

4.

 

Xorijiy mamlakatlar arxivlari va chet el fuqarolarining shaxsiy arxivlari. 

Ko’rsatib o’tilgan manbalar ichida eng muhimi idoraviy arxivlardir. Chunki 

ulardan  davlat  arxivlariga  hujjatlar  muntazam  ravishda  kelib  turadi.  Qolgan 

manbalardan  hujjatlar  ahyon-ahyonda  va  uncha  ko’p  bo’lmagan  miqdorda  qabul 

qilinadi.  Turli  davrlarda  O’zbekistondan  chetga  olib  ketilgan  arxiv  hujjatlarini 

qaytarish xalqaro shartnomalar asosida amalga oshiriladi. 

 

 

Davlat arxivlarini yangi hujjatlar bilan to’ldirib 

borish  ishiga  O’zR  Vazirlar  Mahakamasi 

qoshidagi  Bosh  arxiv  Boshqarmasi  rahbarlik 

qiladi.  Bosh  Arxiv  Boshqarmasi  (BAB) 

markaziy  davlat  arxivlarining  yo’nalishlarini 

belgilab,  ularning  fondlarida  qanday  mazmundagi  hujjatlar  saqlashni  aniqlab 

beradi.  BAB  markaziy  va  viloyat  davlat  arxivlari  o’rtasida  hujjatlarning 

taqsimlanishini  ta’minlaydi,  ma’lum  bir  hujjatni  bir  arxivdan  boshqasiga 

o’tkazilishiga  ko’rsatma  beradi.  Arxivlarni  yangi  hujjatlar  bilan  to’ldirish  viloyat 

hokimliklari arxiv bo’limlari faoliyatida ham muhim o’rin tutadi. 

Davlat  arxivlarini  muntazam  ravishda  yangi  hujjatlar  bilan  to’ldirib  borish 

maqsadida arxiv muassasalari hujjatlari davlat arxivlarida doimiy tarzda saqlanishi 

zarur  bo’lgan  tashkilotlar  va  muassasalarning  ro’yxatini  tuzadilar.  Bunday 

ro’yxatlar  O’zR  Vazirlar  Mahkamasi  hamda  viloyat  va  shahar  hokimliklari  bilan 

kelishilgan holda tuziladi. 

Arxiv bo’limlari arxivlarga hujjatlarni o’z vaqtida qabul qilinishini nazorat 

qilishlari  kerak.  Ular  hujjatlar  tarkibining  to’liqligiga  alohida  e’tibor  berishlari 

lozim. Bosh arxiv boshqarmasi va viloyat arxiv bo’limlari arxiv muassasalarining 

hujjatlarni fondlarga bo’lishlari va hisobini qanday yo’lga qo’yganliklarini nazorat 

qilishlari, yo’qolgan va nobud bo’lgan hujjatlar haqida ma’lumotga ega bo’lishlari 

va  imkon  qadar  ularning  o’rnini  to’ldirishga  harakat  qilishlarilozim.  Arxiv 

muassasalari  mazkur  arxiv  sohasiga  mos  keladigan,  lekin  boshqa  joylarda 

(masalan,  kutubxona  va  muzeylarning  qo’lyozmalar  bo’limlarida)  saqlanayotgan 

hujjatlar hisobini olib borishlari zarur. 

Arxiv  muassasalari  taniqli  shaxslar  va  arboblarning  shaxsiy  arxivlarida 

saqlanayotgan  va  ilmiy  ahamiyatga  molik  bo’lgan  hujjatlarni  ham  aniqlashlari, 

ularni  hisobga  olishlari  kerak.  Arxiv  xodimlari  bunday  hujjatlarni  davlat