Bank Resurslari - banklarning ixtiyorida bo’lgan
va ular tomonidan kredit, investisiya va boshqa aktiv
operasiyalari uchun foydalaniladigan mablag’larning
yig’indisi.
Bank trattasi - tashqi savdoda foydalaniladigan
bank o’tkazma vekseli.
Bank resurslari – banking o’z mablag’lari va
qarzga olingan hamda jalb etilgan mablag’laridan,
hamda emitentlashgan mablag’laridan iborat bo’lgan
mablag’lardir.
Bank tizimining bosh maqsadi – jahon talabiga
mos keluvchi rivojlangan kredit tizimiga ega bo’lish,
xo’jaliklar va aholining bo’sh turgan mablag’larini jalb
qilish va uni samarali taqsimlash asosida aholining
talabini qondirish uchun zamin yaratish va yashash
sharoitini yaxshilashga erishishdan iborat.
Bank vekseli – bu biror korxonaning mazkur
bankga
vekselda
ko’rsatilgan
summada
depozit
ko’chayganini tasdiqlaydigan qimmatli qog’ozidir.
Bank filiali – bu bank tomonidan bank
operasiyalarining hammasini yoki bir qismini, jumladan,
14
vakil vazifalarini amalga oshiruvchi alohida bank
bo’linmasi.
Bank menejmenti – bu bank faoliyati va uning
hodimlari faoliyatiga maqsadli ta’sir etish jarayoni
hisoblanadi
Bank hatar siyosati – bu banklarning maqsadga
erishish yo’lida qilgan tadbirlari hisoblanadi. Har bir
bank o’zining xavsizligini ta’minlash maqsadida himoya
tadbirlarini o’tkazadi.
Bank statistikasining o’rganish obyekti bo’lib,
kredit muassasalarida bo’ladigan yalpi voqyea va
hodisalar xisoblanadi. kredit muasassalariga yuklatilgan
funksiya ular bajaradigan jami operasiyalari bilan
bog’liqdir.
Bankning vakillik hisobvarag’i (korschyot) - bu
tvga mb hududiy bosh boshqarmalarining hisob-kitoblar
markazlarida ochilgan hisobvaraqdir. u banklararo hisob-
kitoblarni o’tkazishga mujallangan.
Banklararo oborotlarning mazmuni shundan
iboratki,
bir
bank
xizmatidan
foydalanuvchi
korxonaning
talab
qiluvchiga
saqlanadigan
hisobvarag’idan
boshqa
hisobvarag’iga
hujjatda
ko’rsatilgan summa buxgalteriya yozuvlari orqali
o’tkaziladi.
Bankning foiz stavkasi – kreditning “narxidir”.
kredit uchun haq to’lash korxonalarni xo’jalik hisobiga
shu jumladan, resurslarni ko’payishiga hamda jalb
qilingan mablag’larda foydalanishga ta’sir etadi. Bank
muassasalari kredit foizi hisobidan xarajatlarni qoplaydi.
15
Bankomatlar – bu ko’p vazifalarni bajaruvchi
avtomatlar
yoki
magnitli
plastik
kartachkalarni
boshqaruvchi avtobankdir.
Bankni tugatish – boshqa yuridik va jismoniy
shaxslarga huquqiy vorislik tartibida va majburiyatlar
o’tmagan holda bank faoliyatini tugatish tushiniladi.
Bank o’tkazmasi – bu bir shaxs hisob varag’idan
boshqa shaxs hisobvarag’iga ma’lum summani o’tkazish
to’g’risida topshiriqni bajarish tushiniladi.
Balans –bank mablag’lari va ularning tashkil
topish manbalari holatini pul shaklida guruhlash va aks
ettirish usulidir.
Baho – 1. narsaning, mol-mulkning pul bilan
ifodalangan kiymati.2. ahamiyat, qadr-qiymat. 3.xozirgi
vaqtda: o’quv yurtlarida o’zlashtirish darajasiga qarab
qo’yilanadigan ball. 4.tovarlarni pulga ayirboshlash
me’yoridir.
Baholash - bank farmoishida bo’lgan mulkni va
har bir xo’jalik operasiyani pul shaklida baholash.
BarTer bitimi – bu bitta shartnoma asosida turli
hil tovarlarni pulsiz almashtirish.
Bek-ofis - bu HKKM (hisob-kitob kassa
markazlari)ning
tarkibiy
qismi
bo’lib,
front-ofis
(sm.front-ofis) mas’ul hodimlari tomonidan markaziy
bank mijozlaridan qabul qilingan yoki markaziy bank va
hududiy bosh boshqarmalar tegishli tarkibiy bo’linmalari
tomonidan moliyaviy-xo’jalikfaoliyat bo’yicha taqdim
qilingan va dastlabki nazoratdan o’tgan pul hisob-kitob
hujjatlarining asl nusxasi asosida yakuniy bank
operasiyalarini amalga oshiruvchi
mas’ul
ijrochi
buxgalterlar guruhi.
16
Benefisiar bank - bu to’lov operasiyasini
yakunlovchi bank.
Bir hudud ichidagi hisob-kitoblar - bu hisob-
kitob markazida vakillik hisob varag’iga ega bo’lgan
banklar orasidagi hisob-kitoblardir.
Birja dileri - qimmatli qog’ozlar, mollar va
valyuta birjasida oldi sotdi savdo bitimlarida vositachilik
qiluvchi shaxs yoki firma.
Birlamchi diler - qimmatli qog’ozlar bitimlarni
amalga oshiruvchi birlamchi taqsimot ishtirokchisi.
Biznes (biddines) – daromad keltiradigan yoki
boshqa naf beradigan xo’jalik faoliyati yoki sohibkorlik–
tijorat ishlari bilan shug’ullanish, pul topish maqsadida
biror ish bilan band bo’lish. biznes mahsulot ishlab
chiqarish va uni sotish, xizmat ko’rsatish, transport va
boshqa sohalardagi faoliyatdir.
Biznes-reja - bu hujjat, unda aniq vaziyatda
biznesning mohiyati, boshlanish imkoniyati, davomi va
uning kengaytirilishi aks etadi.
Bimetalizm - bu pul tizimida mustaqil unsur
bo’lib, bunda ikki metalga: oltin va kumushga qonuniy
tartibda umumiy ekvivalent roli biriktirib qo’yiladi. Bu
metallardan erkin ravishda tangalar zarb qilinadi va ular
muomalada erkin harakatda bo’ladi.
Boj – o’lpon, soliq, to’lov. o’rta osiyoda ilk o’rta
asrlardan
boshlab
bir
mamlakatdan
ikkinchi
mamlakatga, ichki nizolar kuchaygan vaqtda bir
viloyatdan utish uchun, shuningdek, ichki bozorlarda
savdogarlardan olingan maxsus to’lov, o’lpon.
Bolish – mug’ullar va qisman turklar orasida (XIII
- XIV asrlar) muomalada bo’lgan tilla yoki qumush pul.
17
1bolish 75 dinorga teng bo’lgan. Ba’zi manbalarda esa
1bolishni 300 dinorga barobar bo’lgan deb ko’rsatilgan.
Bolishning vazni 150 miskoldan 600 misqolgacha kelib,
oltin va qumush bolishning muhri va yozuvlari
bo’lmagan.
Boshlang’ich filiallararo oborot bu - boshqa
bank muassasalariga topshiriq berish.
Boshlang’ich qiymati – bu asosiy vositani sotib
olish uchun yoki uni qurish bilan bog’liq barcha
harajatlar, shu jumladan to’plangan soliqlar bojxona
bojlari va yig’indilari, hamda yetkazib berish, mantaj,
o’rnatish va ishga tushirish bilan bog’liq bevosita
aktivdan belgilangan maqsadda foydalana olish uchun
uni ishchi holatiga keltirish bilan bog’liq bo’lgan boshqa
barcha harajatlarning summasidir.
Boshlag’ich narx deb - sotib olingan asosiy
vositalarning qiymati va obyektlarni ekspluatasiyagacha
topshirilgan harajatlari hisoblanadi.
Boshlang’ich
bank
oborotlari
–
bu
operasiyalarni boshlangan bankdagi oborotlar.
Bozor (market)– sotuvchi bilan xaridor o’rtasida
mahsulotni ayirboshlash munosabati; masulotlar bilan
oldi-sotdi munosabatlari, mahsulot ishlab chiqarish,
mahsulot ayirboshlash va pul muomalasi qonunlariga
binoan amalga oshiriladi. Bozorda ikki jarayon amalga
oshadi: biri mahsulotlarni sotish, bunda mahsulot pulga
almashadi. Ayirboshlash ixtiyoriy va erkin shakllangan
narxlarda olib boriladi. Ayirboshlash obyektining
moddiy shakl jihatidan olganda, iste’mol mahsulotlari va
xizmatlar, ishlab chiqarish vositalari, investisiya,
qimmatbaho qog’ozlar, ilmiy g’oyalar, Texnikaviy
18
ishlanmalar va mehnat bozorlari mavjud. Ayirboshlash
miqyosi jihatidan mahalliy, hududiy, milliy va jahon
bozori, ichki va tashqi bozorlarga ajratiladi.
ByudJet – bu davlat va mahaliy o’z-o’zini
boshqarish vazifalari va funksiyalarini moliyaviy
ta’minlash
uchun
muljallangan
pul
mablag’lari
jamg’armalarini to’lash va sarflash shaklidir.
ByudJet tizimi – turli darajadagi byudJetdlar va
byudjet mablag’lari oluvchilar yig’indisi, byudJetlarni
tashkil etish va tuzish prinsiplarini, byudJet jarayonida
ular o’rtasida, shuningdek, byudJetlar hamda byudjet
mablag’lari oluvchilar o’rtasida vujudga keladigan
o’zaro munosabatlarni ifoda etadi.
ByudJet tasnifi – bu davlat byudJeti tuzilmasiga
kiruvchi
byudjetlar
daromadlari
va
harajatlarini,
shuningdek,
uning
taqchilligini
moliyalashtirish
manbalarini guruhlashdir.
ByudJetni Rejalashtirish – bu davlatning moliya
siyosati
talablariga
muvofiqlashtirilgan
moliyaviy
rejalashtirishning muhim tarkibiy qismini tashkil
qilishdir.
ByudJet harajatlari – davlat va mahaliy
hokimiyat
vazifa
va
faoliyatini
moliyaviy
yo’naltiriladigan pul mablag’laridir.
ByudJet schyotlari - bu byudJet kassasini ijro
etish operasiyasini bajarish, to’lovlarning tushishi va
harajatlar aks ettirish uchun ochiladigan schyotlar.
Buxgalter - buxgalter qonun qoidalariga rioya
qilgan holda savdo va hisobga olish daftarlarini
yurituvchi shaxs.
19
Buxgalteriya hisobi - korxonaning xo’jalik
yuritish hujjatlari asosida, uzluksiz va o’zaro bog’liq
holda xo’jalik faoliyatini qiymat ifodasi aks ettirish.
Buxgalterlik hisobining predmeti korxonaning pul
shaklda ifodalangan xo’jalik mablag’lari, ularning
tashkil topish manbalari va xo’jalik jarayonlari
hisoblanadi.
Buxgalteriya hisobining obyetlari - asosiy va
joriy aktivlar, majburiyatlar, o’z kapitali, rezerv,
daromad, harajatlar va h.q.
Buxgalteriya hisobining subyektlari - davlat
boshqaruv organlari, boshqarmalar, O’z.R.da ro’yhatdan
o’tgan yuridik shaxslar.
Buxgalteriya hisobining Registrlari - jurnallar,
vedomostlar, kitoblar, ikki yoqlama yozuv orqali olib
borish uchun tasdiqlangan blankalar.
Buxgalteriya jurnali - bankda operasion kun
davomida hamma operasiyalarning debeti va krediti
bo’yicha oborotlarni qayd etish uchun muljallangan
jurnaldir. Operasion kuni tugagandan so’ng bir balans
schyoti bo’yicha oborotlar yig’indisi hisoblab chiqiladi.
Bu yerda debet bo’yicha barcha schyotlar kredit
oborotlariga to’g’ri kelishi kerak.
Buxgalteriya hisobining metodi - bu banklarda
buxgalteriya hisobini olib borishning asosiy qoidallari
tushuniladi.
Buxgalteriya hisobining schyotlari - bankning
xhshash operasiyalarini guruhlash uchun ishlatiladigan
schyotlar.
Buxgalteriya balansi - ma’lum bir muddatga
xo’jalik mablag’lari holati haqida pul shaklida
20
umumlashgan ma’lumotlar olish uchun hizmat qiladi.
Balansda bank (korxona va tashkilot) mablag’larining
joylanishi va tarkibi, mablag’lar manbalarining tashkil
topishi haqidagi ma’lumotlar keltiriladi.
Buxgalteriya nazorati – aktivlarning saqlanishini
va moliyaviy hisobotlarning ishonchliligini ta’minlashga
yo’naltirilgan, muayyan tarzda shakllantirilgan hujjat
hisoblanadi.
Buxgalteriya hisobining usullari - deb, uni
o’rganishga qaratilgan usullar yig’indisiga aytiladi.
Ayrim
usullar
uning
elementlari
deb
atalib,
qo’yidagilardan iborat bo’ladi: hujjatlashtirish va
invertarizasiya qilish, baholash va kalkulyasiya qilish,
schyotlar tizimi va ikki yoqlama yozish usuli,
buxgalteriya balansi va hisobot.
Broker - qimmatli qog’oz, mol-mulk va valyuta
birjalarida bitim tuzish paytida vositachilik bilan
shug’ulanuvchi shaxs yoki firma.
Brokerlik operasiyalari – o’z mijozlarining
topshiriqlariga binoan banklar komissioner sifatida
harakat qilib, komission operasiyalarini amalga oshirishi,
ya’ni o’z nomidan mijozning hisobidan qimmatli
qog’ozlar oldi-sotdisiga oid bitimlarni tuzish mumkin.
Bunda
bank
mijozning
hamma
ko’rsatmalarini,
jumladan, bitim tuzish va uning joyiga kursini
cheklashga oid ko’rsatmalarini bajarishi lozim hamda
komission
haq
olishga,
mijozning
topshirig’ini
bajarishda
qilingan
qo’shimcha
sarf-harajatlar
kompensasiyasiga haqlidir.
Brokerlik jamg’armalari - mijoz va broker
o’rtasida shartnoma tuzish asosida vujudga kelgan
21
jamg’armalar. Bunday shartnomalar asosan uzoq
muddatli hisoblanadi.
Brokerlik firmasi - qimmatli qog’ozlar yoki mol-
mulklar oldi-sotdisida vositachilik qiluvchi firma.
V
Valyuta
-
ital.so’zidan
olingan
bo’lib,
«qadrlanmoq, qiymat» degan ma’noni anglatadi. Baho,
qiymat belgisi bo’lib, mamlakatlarning milliy pul birligi
hisoblanadi.
Valyuta brokeri - valyuta birjalarida bitim tuzish
paytida vositachilik bilan shug’ulanadigan shaxs yoki
firma.
Valyuta Devalvasiyasi - milliy valyuta kursining
xorijiy valyutaga nisbatan rasmiy tarzda pasaytirish.
Valyuta kotirovkasi - joriy qonun asoslari va
amaliy faoliyatidan kelib chiqqan holda banklarda chet
el valyutasi kursininig belgilanishi.
Valyutaning to’g’ri kotirovkasi – Chet el
valyutasini milliy valyutadagi ifodasi tushuniladi.
Valyutaning teskari kotirovkasi –bu milliy
valyutaning chet el valyutasidagi ifodasi tushuniladi
Valyuta kursi - bir pul birligi bahosining boshqa
pul birligida ifodalanishi, bir mamlakat valyutasini
ikkinchi
mamlakat
valyutasiga
real
almashish
proporsiyasi.
Valyuta
bozori
-
moliya
bozorining
bir
ko’rinishidir.
Bunday
bozorda
turli
mamlakatlar
valyutasi oldi-sotdi qilinadi. Bozorda korxona, firma,
davlat idoradari va fuqarolar qatnashadi. O’zbekistonda
valyuta oldi-sotdi qilish operasiyalari bilan Respublika
22
Markaziy banki, Respublika tashqi iqtisodiy milliy banki
va shunday faoliyat uchun ruxsat berilgan boshqa
banklar shug’ullanadi.
Valyuta munosabati - bu bir davlat valyutasining
boshqasiga
ayirboshlashdir.
Valyuta
munosabati
ma’lum valyuta kursi asosida amalga oshiriladi.
Valyutani sotish kursi – bu bank kotirovka
qilingan valyutalarini kurs bo’yicha sotish.
Valyutani sotib olish kursi - bu bank kotirovka
qilingan valyutalarini kurs bo’yicha sotib olish
tushiniladi.
Valyuta hatari – milliy valyutaning chet el
valyutasigi nisbatan bahosini foiz stavkasi harakatining
kelajakdagi noaniqligi ilan bog’liq bo’lib, chet el
valyutasi bilan olib boradigan qarzdor, kreditor, investor
va savdogarlarga ta’sirini ko’rsatadi.
Valyuta hisob-kitoblar – bu banklarda yuridik va
jismoniy shaxslarning chet el valyutasidagi hisob-
kitoblar.
Varrant - 1.tovar egasi uni omborga topshirishda
beriladigan hujjat. 2.o’z sohibiga qimmatli qog’ozlarni
muayyan davr mobaynida belgilangan narxda harid
qilish huquqini beruvchi guvoxnoma.
Varrantli zayom - varrant garovi asosida
beriladigan bank kredit turi.
Vasiqa - Yaqin va O’rta Sharq mamlakatlarida
mol-mulk oldi-sotdisi to’g’risida tuzilgan rasmiy hujjat
(shartnoma).
Vaucherlar – bu sertifikatlar yoki oldindan
beriladigan guvohnomalar bo’lib, ular aholi o’rtasida
taqsimlanadi va o’z egalariga ular uchun kimoshdi
23
savdosida sotuvga qo’yiladigan davlat korxonalarning
aksiyalarini
olish
yoxud
ularni
vaucherlardan
foydalanish
bo’shyicha
vositachilik
vazifalarini
bajarishga tayinlangan investisiya fondlariga qo’yish
huquqini beradi.
Veksel - 1.bu Nemischa «wyechsel» so’zidan
olingan bo’lib, bu veksel beruvchidan yoki vekselda
ko’rsatilgan boshqa to’lovchining vekselda ko’rsatilgan
muddat kelganda veksel egasiga ma’lum miqdordagi
summani
to’lash
haqidagi
so’zsiz
majburiyatini
tasdiqlovchi qimmatli qog’ozidir. 2.qat’iy belgilangan
shakldagi yozma qarz majburiyati.
VekSelni
akseptlash
-
veksel
qiymatini
to’lanishga rozilik berish.
VekSel portfeli - muayyan davrda bank yoki
korxona ihtiyorida jamlangan veksellar majmuai.
Voris – meros olish huquqiga ega bo’lgan shaxs,
merosxo’r, bulg’usi meros egasi. Bobolardan meros
qolgan moddiy va ma’naviy boyliklarga egalik
qiluvchilar.
Vorislik huquqi – meros qoldirilgan mol-
mulkning vorislar qo’liga utishini ta’minlaydigan shariy
va huquqiy me’yorlar majmui.
G
Garov – 1. u aniq bir majburiyatini, shartni
bajarish,
qarzni
belgilangan
vaqtda
qaytarishni
kafolatlash maqsadida qimmatbaho buyum yoki boylikni
qarz beruvchiga qoldirish. 2.biror narsa yoki hodisa
haqida bahslashuvchi ikki tomon o’rtasidagi shart.
24
Gumonli kreditlar - mavjud ma’lumotlarga ko’ra
ssudaning to’liq qaytishi gumonli. Ssuda va muddatiga
nisbatan haqiqiy qaytish darajasi hali aniq emas. Zarar
ko’rish ehtimoli yuqori, lekin kelgusida bu aktivlarning
sifatiga ijobiy ta’sir etadigan omillarning mavjudligi
uchun ularni zarar keltiruvchi deb tasniflash holatining
aniqlashuvigacha kechiktiriladi.
Guruhlarga ajratish – bu asosan guruh
belgilariga qarab hodisalarni (ma’lumotlarni) ajratish
demakdir. Guruxlashni amalga oshirishda guruxlar soni
va intervali aniqlanadi. Masalan, gurux intervali bu
belgining maksimal va minimal darajasi o’rtasidagi
farqidir.
D
Davlat byudJeti - davlatning o’z funksiyalarini
amalga oshirish uchun mo’ljallangan daromadlari va
harajatlarining pul bilan ifodalangan yillik majmui.
Davlat byudJeti bir yilga tuzilib, uning daromadlar
qismida soliqlar, bojxona to’lovlar hamda boshqa
tushumlar, harajatlar qismida esa davlatning ta’lim,
sog’liqni saqlash, mudofaa harajatlari va turli hil ijtimoiy
to’lovlar aks etadi.
Davlat qisqa muddatli obligasiyalari - foiz
stavkasi bozoridagi talab va taklif bilan belgilanadigan,
uch oylik muddatga qoplanadigan qimmatli qog’oz
bo’lib, investorlarni o’ziga jalb qiladi, ya’ni pulning
qadrsizlanishi va nisbatan uzoq muddatli kreditlar bilan
bog’liq xavfdan holi bo’lib, belgilangan daromadni olish
imkoniyatini beradigan qimmatli qog’oz.
25
Davlat qimmatli qog’ozlari – davlat qarz
majburiyatlari, obligasiyalar vash u kabilar majmuidan
iborat bo’lib, aholi va xo’jalikyurituvchi subyektlarning
vaqtinchalik bo’lib turgan mablag’larini jalb qilish uchun
hukumat tomonidan chiqariladigan qimmatli qog’ozlar.
Davlat statistika tashkiloti - bu O’zbekiston
Respublikasida joylashgan va faoliyat ko’rsatilayotgan
barcha yuridik va jismoiny shaxslarni ro’yhatdan
o’tkazish, ularning moliyaviy-xo’jalik faoliyati bo’yicha
statistik ma’lumotlar olish ishlarini olib boradi
.
Do'stlaringiz bilan baham: |