O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qo‘qon davlat pedagogika instituti

Ma’ruza mashg’ulotlari 

 

92 

 

ko‘rinishidir.  Olimlar  orasida  bu  xususiyatlarning  qaysi  biri  tug‘ma,  qaysi  biri  esa 

ta’lim va tarbiya jarayonida rivojlanganligi to‘g‘risida keskin munozaralar bormoqda. 

O‘g‘il va qiz bolalarning har bir xalq madaniyatida har xil tarbiyalanishi tufayli, ular 

maktabga kelgan davrdan boshlab jinslarning psixologik farqlari ma’lum bo‘ladi. Bu 

farqlar  orasida  psixologlar  (A.E.Taras,  2002)  qizlar  o‘g‘il  bolalardan  matematik  va 

vizual  qobiliyatlari  bilan  ustunroq  deb  ta’kidlashadi.  O‘g‘il  bolalarda  qizlarga 

qaraganda  o‘ziga  ishonch  hissi  kuchliroqdir.  Qiz  bolalar  bir  xillikka  asoslangan 

qiziqarsiz  faoliyatni  engilroq  qabul  qilishadi.  O‘zgaruvchan  muhitga  tez 

moslashishadi.  O‘g‘il  bolalar  har  bir  holatni  umumiy  tarzda  baholashsa,  qizlar 

yaxshilab tekshirib, o‘ rganib, keyin unga baho berishadi. 

Pedagogik  ma’noda  gender  -  o‘g‘il  va  qiz  bolalarning  murakkab  ta’limiy 

sotsiomadaniy  birligi  bo‘lib,  ularning  xatti-harakati,  mentaliteti  va  emotsional 

xususiyatlari, o‘quv faoliyatidagi o‘zaro teng va farqli jihatlarini o‘z ichiga oladi. 

Bugungi  kunda  o‘g‘il  va  qiz  bolalarning  rivojlanishidagi  fiziologik,  axloqiy, 

emotsional, xulq-atvorga oid farqlar to‘liq o‘rganilgan. Ana shu asosdan kelib chiqib, 

o‘quvchilarning  rivojlanishida  hisobga  olish  lozim  bo‘lgan  quyidagi  gender 

xususiyatlarni sanab o‘tish mumkin: 

qiz bolalar o‘g‘il bolalarga qaraganda ikki marta ko‘proq savol berishadi; 

qizlar  to‘g‘ridan-to‘g‘ri  o‘zining  istaklari  haqida  gapirmaydi,  lekin  tezda  kelishib 

ketadi;  o‘g‘il  bolalar  esa,  hal  qiluvchi  fikrni  ayta  olishadi  va  o‘z  Huqtai  nazarida 

qolishni afzal ko‘rishadi; 

mustaqil hal etish bilan bog‘liq vazifalarni bajarishda o‘g‘il bolalar sifati, qiz bolalar 

esa hajmini hisobga olishadi; 

o‘g‘il  bolalar  ko‘proq  falsafiy  fikr  yuritadi,  fikrning  mantig‘iga  e’tibor  berishadi; 

qizlarga ko‘proq psixologiya, adabiyot yoqadi; 

o‘g‘il  bolalar  dialog,  munozarani  afzal  ko‘rishadi;  qiz  bolalar  monologlikka  moyil, 

eshitishni va o‘zida aks ettirishni yoqtiradi; 

o‘g‘il bolalar ko‘proq virtual(mo‘jiza)likka, xayolotga qiziqishadi; qiz bolalar o‘g‘il 

bolalarga  qaraganda  ratsional  va  pragmatik.  Ular  o‘z  tanlovlarini  foydalilik  nuqtai 

nazaridan, ya’ni tanlanayotgan narsa qanchalik maqsadga erishishga imkon berishiga 

qarab amalga oshirishadi; 

o‘g‘il  bolalar  o‘z  tuyg‘ularini  ochiq  bayon  etishadi;  qiz  bolalar  o‘z  xohish  va 

istaklarini yashirishadi, aytish uchun uzoq vaqt kutishadi. 

Shaxs  ijtimoiylashuvi.  Ijtimoiylashuv  insonning  madaniyat,  kommunikatsiya  ta’siri 

ostida  shakllanish  jarayoni,  bir-birlari  bilan  muloqotda  bo‘lishlarini  ifodalasa, 

ijtimoiylashtirish  tushunchasi  esa,  jamiyatning  muvafaqqiyatli  rivojlanishi  uchun 

zarur  bo‘lgan  namunali  xulq,  psixologik  mexanizm,  sotsial  norma  va  qadriyatlarni 

o‘zlashtirish  jarayonidir.  Ijtimoiy-falsafiy,  psixologik  va  pedagogik  tadqiqotlar 

---