O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qo‘qon davlat pedagogika instituti

Ma’ruza mashg’ulotlari 

 

66 

 

Jismoniy  mashqlar  deganda,  jismoniy  tarbiya  qonuniyatlari  va  vazifalari  bilan 

bog‘liqlikda  maxsus  tashkil  etiluvchi  hamda  ongli  ravishda  bajarishga  qaratilgan 

harakatlar  yig‘indisi  tushuniladi.  Jismoniy  mashqlarga  tasnif  etishga  doir  xilma-xil 

yondashuvlar mavjud bo‘lib, ko‘proq umumlashgan tasnif o‘zida gimnastika, o‘yin, 

sayr kabilarni qamrab oladi. 

Pedagogik  nuqtai  nazardan  gimnastika  organizmga  nafis  ta’sir  etish  yoki  uning 

alohida  tizim  va  funktsiyalarini  rivojlantirish  imkoniyatini  beradi.  Gimnastikaning 

asosiy, gigienik, sportga oid, badiiy, ishlab chiqarishga doir, tibbiy turlari mavjud. 

O‘yin  bolaning  jismoniy  kuchini,  qo‘llarining  qattiqligini,  qaddi-  qomatining 

tikligini, ishonchli ko‘zlarni rivojlantirishga xizmat qilib, unda o‘tkir zehn, topqirlik, 

tashabbuskorlik  kabi  sifatlarni  tarbiyalaydi.  O‘yinning  tarbiyaviy  ahamiyati  katta 

bo‘lib,  bolalarda  g‘amxo‘rlik,  o‘z  jamoasi  uchun  qayg‘urish,  birgalikdagi 

harakatlanishdan quvonish, do‘stlik va o‘rtoqlik hissini kuchaytiradi. 

Sayr piyoda, qayiqda, chanada va velosipedda o‘tkazilishi mumkin. Sayr bolalarning 

uzoq  vaqt  ochiq  havoda  bo‘lib,  ularning  sog‘ligi  va  jismoniy  taraqqiyotiga  har 

tomonlama ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. 

5.Estetik tarbiya va uning vazifalari - tarbiyalanuvchilarda estetik his-tuyg‘ u, estetik 

ong  va  munosabatni  shakllantirishga  qaratilgan  tarbiyaning  alohida  shakli.  Estetik 

tarbiya  -  bu  estetik  jihatdan  rivojlangan  va  ijodiy  faol  bo‘lgan  inson  shaxsini 

shakllantirish  jarayoni.  Estetik  tarbiya  insonparvar  mohiyatga,  estetik  orzuga  mos 

keladigan  voqelikni  idrok  etish,  baholash  va  nafosat  qonunlari  asosida  qayta 

yaratishga  qodir  bo‘lgan  inson  shaxsini  shakllantirishga  mo‘ljallangan  tarbiya 

sohasidir. 

Estetik  tarbiyaning  maqsadi:  tarbiyalanuvchilarda  shaxsning  har  tomonlama 

rivojlanishi  uchun  zarur  bo‘lgan  axloqiy-estetik,  insonparvarlik  ideallarini, 

go‘zallikni ko‘ra olish, his qilish, tushunish va yaratish ko‘nikmalarini shakllantirish. 

Estetik tarbiyaning vazifalari: 

tarbiyalanuvchilarni san’atdagi, atrofi-mizdagi go‘zallikni his qila olishga o‘rgatish; 

voqelikka estetik munosabatni qaror toptirish; 

estetik didni, go‘zallikni baholash qobiliyatini tarbiyalash. 

Estetik madaniyatni shakllantirish - bu faqatgina badiiiy 

dunyoqarashni o‘stirish, o‘qilgan kitoblar, ko‘rilgan kinofilbmlar, tinglangan musiqiy 

asarlar  sonini  ko‘paytirishgina  emas.  Aksincha,  bu  insonning  hissiyotiga  ta’sir 

ko‘rsatish, shaxs ma’naviyatini boyitish, xulq-atvorini boshqarish va tuzatishdir. Agar 

befarqlik, loqaydlik namoyon bo‘lsa, inson o‘zining antiestetikligini namoyon etadi. 

Agar o‘quvchi go‘zallikni his qilishning ijobiy odatlari, she’riyat, ijodiy mehnatnini 

o‘zlashtirgan  bo‘lsa,  u  holda  uning  estetik  madaniyatining  yuqori  darajada  ekanligi 

haqida  bemalol  gapirish  mumkin.  Shunday  odamlar  borki,  romanlar,  she’rlar 

---