O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qo‘qon davlat pedagogika instituti

Ma’ruza mashg’ulotlari 

 

45 

 

Sinfdan  tashqari  ishlar  jarayonida  mehnat  tarbiyasi  ayniqsa  muhim  ahamiyat  kasb 

etadi. 

Sinfdan  tashqari  mashg‘ulotlarning  turli  shakllari  o‘quvchining  texnik  ijodkorligini 

rivojlantiradi,  u  yoki  bu  bilim  sohasida  bilimga  bo‘lgan  qiziqishini  shakllantiradi. 

To‘garaklarda o‘quvchining qiziqish va qobiliyatlari namoyon bo‘ladi. 

O‘quvchilarning  to‘garaklardagi  faoliyati  ma’lum  pedagogik  talablarga  rioya 

qilganda samarali bo‘ladi. Chunonchi: 

to‘garak  faoliyati  ijtimoiy  ahamiyatga  ega  bo‘lishi  lozim,  ya’ni,  o‘quvchilar 

tayyorlagan buyumlar kishilar uchun amaliy qiymatga ega bo‘lishi zarur; 

texnik  ijodkorlik  o‘quv  muassasasidagi  o‘quv-mehnat  jarayoni  bilan  uzviy  aloqada 

bo‘lishi kerak (maktab, kollej, oliy ta’lim va boshqalar); 

ijtimoiy-foydali, unumli mehnat jarayonida o‘quvchining texnik ijodkorligini tashkil 

etishda faoliyatni ijtimoiy buyurtmadan ijodkorlikka aylantirish kerak bo‘ladi. 

To‘garak  faoliyati  jarayonida  o‘quvchilar  o‘z  kollejlari  uchun  o‘quv-ko‘rsatmali 

qurollar:  jadvallar,  rasmlar,  diagrammalar,  kolleksiyalar,  oddiy  modellar,  yuqori 

sinflarda – stendlar, harakatdagi modellarni yaratish mumkin.  

Tabiatshunoslik,  botanika,  zoologiyadan  amaliy  mashg‘ulotlarda  o‘quvchilar o‘quv-

tajriba  uchastkalarida  ishlaydilar,  jonli  burchaklar  tashkil  etadilar,  o‘quv  maskanini 

ko‘kalamzorlashtiradilar. 

Mehnat  tarbiyasi  oilada  tabaqalashtirilgan  holda  olib  boriladi:  bolalar  o‘z-o‘ziga 

xizmat  qiladilar,  uy  hayvonlarini  parvarishlaydilar,  ro‘zg‘or  texnikalarini  ta’mirlash 

bilan  shug‘ullanadilar.  Oila  byudjeti  va  uni  yuritish  bilan  bog‘liq  topshiriqlarni 

bajaradilar,  Oilada  bolalar  va  kattalar  mehnatini  hamkorlikda  tashkil  etishning 

imkoniyatlari cheksiz. 

10.2. Mehnat faoliyatining asosiy turlari. 

So‘nggi yillarda o‘quvchilar mehnat tarbiyasiga jamoatchilik katta e’tibor bermoqda. 

Yirik  fermer  xo‘jaliklari,  qo‘shma  korxonalarning  jamoalari  maktablarni  otaliqqa 

olmoqda, ularning moddiy bazasini yaratish, o‘quvchilarning bilim olishlari, ijtimoiy-

foydali mehnatni tashkil etishda yordam bermoqdalar. 

Mehnat faoliyatining asosiy turlari quyidagilardir: 

 

 

 

 

 

 

 

 

Mehnat faoliyati 

O’quv mehnati 

Ijtimoiy-foydali 

mehnat 

O’z-o’ziga xizmat qilish 

Unumli mehnat 

 Mehnat faoliyatining asosiy turlari 

---