O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti



Download 0,59 Mb.
Pdf ko'rish
bet19/27
Sana31.12.2021
Hajmi0,59 Mb.
#210509
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   27
Bog'liq
xi-xiv asrlar ozbek yozma adabiy tilining fonetik va morfologik xususiyatlari

material,  mato  turi  ma’nosida,  боз-bo‘z  qattiq  (ya’ni,  til  orqa,  lablangan)  о(ў) 

unli bilan kelgan bo‘z yer va rang (kulrang) ma’nolarida; үт-ut yumshoq talaffuz 

etiladigan til oldi lablangan ү(у) bilan kelgan o‘yinda utish-yutish ma’nosida, ут- 

qattiq  talaffuz  etiladigan  til  orqa  у  unlisi  bilan  kelganda  esa  туртмоқ  феъли 

ma’nosida ko‘llanilganligi haqida ko‘pgina ma’lumotlar bor. Bu so‘zlar tarkibidagi 

о/ö, у/ү unlilari nutqda o‘ziga xos farqlanuvchi talaffuzga egaligi bilan har qaysisi 

               XI-XIV asrlarning yodgorliklari tilida qo‘llangan unli fonemalar                                                           

 

Tilning ko‘tarilish o‘rniga 



ko‘ra 

til orqa  

(qattiq) 

til oldi (yumshoq) 

Labning ishtirokiga ko‘ra 

lablan- 


gan 

lablan-


magan 

lablangan 

lablanmagan 

Tilni


ng ko‘

ta

rilis



h   

holatiga ko‘

ra

 

Keng unlilar 



       

  а (å) 


      

     ә  


O‘rta keng (yoki yarim 

tor) unlilar 

       о 

         

       ö 

       (э) 

Tor unlilar 

      у 


        ы 

       ү 

        и 

 



alohida mustaqil fonema sanalgan va ular yozuvda to‘rt harfni talab etgan, ya’ni 

qattiq  talaffuzli  til  orqa,  lablangan  о,  у  unli  fonemalari  hamda  ö,  ү  yumshoq 

talaffuzli til oldi lablangan unli fonemalari kabi. Bunday xususiyatlar eski o‘zbek 

tilining  barcha  davrlarida  saqlangan,  hozirgi  o‘zbek  dialekt  va  shevalarida  ham 

mavjud.  

Umuman,  qadimgi  umumturkiy  yodgorliklar  tilidagi  unli  fonemalar  bilan 

eski o‘zbek tili bosqichidagi unlilarda ba’zi bir farqli xususiyatlar mavjud bo‘lsa-

da, ularda mushtaraklik jihati ustun. Chunki qadimgi umumturkiy tildagi unlilar va 

ularga  xos  fonetik  xususiyatlar  o‘zbek  tilining  ilk  shakllanish  bosqichiga  asos 

bo‘ldi.  

 


Download 0,59 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   27




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish