xayot uchun juda zururligini bilib, kishilar uning azizligini shunday xikmatli
nafakat insonni, yer yuzidagi barcha tirik organizmlarni (usimliklar va xayvonlar)
tirikligini, yashashini ta’minlaydi. Suv barchatirik organizmlarning xujayra va
jarayonlarni, ya’ni moda almashinuvini ta’minlaydi. Mutaxassislarning fikricha
kelgusida metall zaxiralari tugab kolsa, uning urniga plastmassadan tayyorlangan
materiallar almashtiriladi, xayvon va usimlik maxsulotlaridan olinadigan ozuka
moddalari yetishmasa, uning urniga sintetik moddalardan tayyorlangan ozuka
bosa olmaydi. Mashxur olim, akademik A.P.Karpinskiy "Suv eng kimmatbaxo
boylik bulib, usiz yashash mumkin emas" – deb yozgan edi. "Olimpiya uyinlaridan
xam, oltindan xam yaxshi narsa bu suvdir", deb kadimgi Yunon olimlari unga
yukori baxo berishgan.
Suv kishi organizmini urtacha 65 foizini tashkil etadi. Agar kishi tanasidagi
suvni 6-8 foizini yukotsa, xarorati kutarilib, terisi kizaradi, yura kurushi va nafas
olishi tezlashadi, boshi ogriydi. Agar uning suv yukotishi yanada ortib borsa, kishi
xalok bulishi mumkin. Kishi bir sutkada urtacha 1,5-3 litr suv iste’mol kiladi,
issikrok sharoitda suv iste’mol kilinishi 2-3 xissa oshadi. Bizda yozning issik
jazirama kunlarida dala sharoitida ishlagan kishilar bir sutkada 11 litrga kadar suv
kabul kiladi. Bu suv issik sharoitda asosan tana xaroratini boshkarishda sarflanadi.
Bundan tashkari, suv yuvinish, ovkat tayyorlash, idish-tovok va kiyimlarni
yuvishda, (usimlik va xayvonlarni parvarish kilishda) xam ishlatiladi.
Kishilarning suvning axamiyatini bilib, kadimdan daryo yoki kul buylarida
yashaganlar, kuchmanchi xalklar doimo suv bor maskanlarni izlaganlar. Kishilar
dam olish uchun doimo suv bulgan joylarga intiladilar, ayniksa, bizning issik yoz
kunlarida suvda chumilib turish – kishi salomatligini saklashda va chinikishda eng
asosiy vositadir. Nemis olimi G.Libman aytganidek, "Bizning sayyoramizda
kishilarning salomat kolishlari uchun texnikaning mu’jizalari emas, balki toza,
ichish uchun yarokli suv yetarli bulishi kerak".
Sayyoramiz xaritasini karaganimizda, yerimizning turtdan uch kismini okean,
dengiz, kul va daryolar egallaganini kuramiz. Dengiz va okean suvlari Shur bulib,
u ichish va ekinlarini sugorishga yaroksiz. Ichimlik suv mikdori juda oz. Yerdagi
jami suv zaxirasining urtacha 0,60 foizini tashkil etadi. Kup mamlakatlarda
ayniksa, Osiyo va Afrika kit’asida joylashgan yurtlarda suv juda tankis. Ba’zi
mamlakatlar, masalan, Malta dengiz urtasida joylashgan bulsa xam, ichimlik suvni
boshka mamlakatlardan sotib olib kelib xalkini ta’minlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: