О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti

Download 1,05 Mb. bet 8/13 Sana 14.06.2023 Hajmi 1,05 Mb. #951168

Bog'liq
Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti

Bu sahifa navigatsiya:

• Taxeometrik syomkasining mazmuni .

..............	...............			...............
	PK 5	1311					-3						74.792
		1168				-0880	-0881	-0884
						-0882
	RP17		2191										73.908
			2050
------	----------	----------	------------	-------------		----------	-----------	..............		...............			...............
	а	а= 22610	в= 30355			hh= -7745	ho'r= -3872,5

a=22610 b=30355 h_h=-7745 h_o'r=-3872,5



-(Hrp17-Hrp11)=-3872.5-(72.115-76.006)=18.5


_чеклан

Taxeometrik syomkasining mazmuni.

Taxeometrik s’yomkasi taxeometrik yo’l asosida bajariladi. Taxeometrik yo’l deb, hamma tomonlari, ular orasidagi gorizontal burchaklari hamda bir nuqtasidan yondosh nuqtalarga vertikal burchaklari o’lchangan joyda yasalgan ochiq yoki yopiq ko’p burchakka (poligonga) aytiladi. Bu yerda taxeometrik yo’lga kiritilgan hamma nuqtalarning planli va balandlik holatlari aniqlanadi.

Taxeometrik syomkasida 2т30п teodoliti va рн-10 reykasi qo’llaniladi. Taxeometrik yo’l sxemasi 1–rasmda keltirilgan.





1–rasm. Taxeometrik yo’l sxemasi.

Taxeometrik syomkasida konturlar va relyef nuqtalari har bir bekatda taxeometrik yo’lga nisbatan qutb usulida quyidagi tartibda amalga oshiriladi:

Teodolit ishchi holatiga keltirilib, uning balandligi o’lchanadi va reykada belgilanadi hamda limb doirasi mahkamlanadi.
Orqa va oldindagi nuqtalarga o’rnatilgan reykalarga teodolit ko’rish trubasi qaratilib, ipli dal’nomerlar yordamida masofa, gorizontal va vertikal doiralaridan sanoqlar olinadi. Doiraning boshqa holatlarida ham bu ish takrorlanadi.
Alidada va limb doirasining nolinchi shtrixlari tutashtirilib, ko’rish trubasi oldindagi nuqtaga qaratiladi, bu holatda limb taxeometrik yo’l tomonga nisbatan oriyentirlangan bo’ladi.
Limbning qo’zg’almas holatida konturlar va relyefning harakterli (reykali) nuqtalariga o’rnatilgan reykadan dal’nomerlar bo’yicha masofa, gorizontal va vertikal doiralardan sanoqlar olinadi.
Syomka tugagach, oldingi nuqtadan olingan sanoq boshlang’ich sanoqdan 2^I dan ortiq farq qilmasligi tekshiriladi. O’lchash natijalari taxeometrik syomka jurnaliga (2–jadval) yoziladi. Asbob turgan nuqta bekat deyilib, reyka o’rnatilgan kontur va relyef nuqtalarining tartib raqamlari abris (2–rasm) da ko’rsatiladi, bir xil nishablikda yotgan nuqtalar millar bilan belgilanadi. Bu planni tuzishda gorizontallar o’tkazish zarurdir.
2ТЗОП teodoliti va РН-10 reykasi yordamida bajarilgan taxeometrik syomka natijalari, dalada ipli dal’nomerlarda o’lchangan masofa qiymatlari, gorizontal va vertikal doiralardan olingan sanoqlar tegishlicha 2, 3, 4 – ustunlarda keltirilgan. Ochiq taxeometrik yo’l АI, IПВ tomonlari, direksion burchaklari α_AI, α_IIIB, koordinatalari Х_I, У₁; Х_III, У_1II va balandliklari Н_I , Н_III ma’lum I va III chi punktlar bo’yicha o’tkazilgan (1–rasm).
Taxeometrik s’yomka qaydnomasidan (1–ilova) va abris (2–rasm)dan foydalangan holda zarur bo’lgan hisoblash ishlarini bajarish va uning asosida joyning planini tuzish 1:1000 masshtabida bajariladi. Gorizontallar bir metrlik kesimda o’tkaziladi.
Boshlang’ich qiymatlar: АI, IIIВ tomonining direksion burchaklari – α_AI, α_IIIB, I vа III nuqtalarning koordinatalar – ХI, УI, ХIII, УIII, hamda balandliklari – НI,va НIII lar 4–chi ilovada keltirilgan. undan har bir talaba o’zining varianti bo’yicha tegishli qiymatlarni olib quyidagi 1–jadvaldagidek ko’chirib olishi kerak.

1 – jadval.

Nuqtalar t/t raqami.	Direksion burchak,	Кооrdinatalar, metr hisobida.		Balandliklar Н, (m).
		X	У
A
	111082I
I		500,00	500,00	63.77
III
	206°41
B		357.44	576.76	66.86

2–rasm. I-III bekatlari uchun taxeometrik s’yomka abrisi.
Taxeometrik s’yomkasini bajarish tartibi.
Тахеоmetrik s’yomka qaydnomasi (1–jadval)da quyidagi hisoblash ishlari olib boriladi:
Vertikal doiraning nol’ o’rni (no’) har qaysi bekat uchun quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi.

Bu yerda: DO’ va DCh vertikal doiraning limbi kuzatuvchidan o’ng va chap holatining sanog’i, 1–chi bekat uchun no’ quyidagicha bo’ladi.

Keltirilgan 2, 3 va 4–chi formulalaridan foydalanib qiyalik burchagi quyidagi formulalar bo’yicha aniqlanadi:



masalan: II –chi bekatdagi qiyalik burchagi formula bo’yicha aniqlanadi:

1, 2, 3 va boshqa rel’yefning harakterli nuqtalari uchun 3–chi formuladan foydalaniladi:



Тахеоmetrik yo’lning bekatlari orasidagi nisbiy balandlik trigonometrik nivelirlash usulida o’lchangan masofa va qiyalik burchagi orqali aniqlanadi. bu usulda teodolitning А va В nuqtalari (7.3–rasm) orasidagi nisbiy balandlik (h) ni topish uchun teodolit А nuqtaga o’rnatiladi, uning balandligi (l) ni reykada o’lchanadi. teodolit ko’rish trubasi В nuqtaga o’rnatilgan reyka yoki vexaning М nuqtasiga qaratilib, ipli dal’nomerda masofa (d) va qiyalik burchagi - vertikal doiradan o’lchanadi (3–rasm):
(2.5)

3 –rasm. Trigonometrik nivelirlash sxemasi.


bu 3 – rasmda: S –ab chizig’ining gorizontal qo’yilishi, –qiyalik burchagi, i–asbob balandligi, l–kuzatish balandligi. keltirilgan formula trigonometrik nivelirlash formulasi deyiladi.
Geodeziyada ko’pincha qiyalik burchagi o’rniga zenith oralig’i – z o’lchanadi. Uni formuladagi “ ” o’rniga qo’yilsa, = 90° – bo’lganida

Bu ifoda geodezik nivelirlash formulasi deyiladi va u o’lchanayotgan katta masofalarda nisbiy balandliklar teodolit yordamida o’lchashda qo’llaniladi.
Ko’pincha hisoblashlarni yengillashtirish maqsadida reykadagi kuzatish balandligi –l, asbob balandligi –i ga teng qilib olinadi, ya’ni: i=l. U holda formula quyidagi ko’rinishga keladi, ya’ni:

Bu keltirilgan formula qiya nurda nivelirlash formulasi deyiladi.
Тахеоmetrik s’yomkani bajarishda qiya masofa–d, ipli dal’nomerda o’lchanganligi uchun uning gorizontal qo’yilishi–s, formula bo’yicha topiladi, ya’ni’;

S ning formula yordamida hisoblanishini e’tiborga olsak, nisbiy balandlik quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi.

bu yerda: D –ipli dal’nomerda o’lchangan qiya masofa.
Formulalar yordamida hisoblash trigonometrik funksiyalargacha bo’lgan qiymatlari mikrokal’kulyatorlarda bajariladi yoki maxsus taxeometrik jadvallardan olinadi.
masalan: qiyalik burchagi - ν =2⁰15ⁱ bo’lganda, qiyalik masofalari DI-II, SI-1, DI-2, ... DI-4 gorizontal qo’yilishi – s, formulaga asosan quyidagicha bo’ladi.

Download 1,05 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: