O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti

39.5- rasm
. 
Lokal gazlashtirish samarali zonalarini qо‘llanilishi: 
1-gaz uzatmasi; 2 – SYG (suyultirilgan yо‘ldosh gaz). 
Birinchi navbatda bu masalani yechimini topish uchun kon qurilmalarining 
RTEA (rejali texnik iqtisodiy asoslash), ishlarni bosqichma –bosqich kо‘rib chiqish va 
ketma-ketlik bо‘yicha amalga oshirish, yо‘ldosh gazlarni utilizatsiya qilish quvvatlarini 
bosqichini belgilash hamda loyihani TRM (toza rivojlanish mexanizmining) ramkasida 
amalga oshirish zarurdir.
Sо‘nggi vaqtlarda magistral gaz quvurlaridan 20 km uzoqlikda joylashgan kichik 
konlardan olinadigan tabiiy gazlarni va yо‘ldosh gazlarni utilizatsiya qilishning 
istiqbolli yо‘nalishiga katta e’tibor qaratilmoqda va “lokal gazlashtirish” bosqichi 
bо‘yicha ham ishlar olib borilmoqda, qaysiki mahalliy joyning о‘zida suyultirilgan 
tabiiy (yо‘ldosh) gazlarni (STG) ishlab chiqarish – STG bilan mahalliy iste’molchilarni 
yoqilg‘i energiyasi bilan ta’minlash masala kо‘rib chiqilgan. STG lokal gazlashtirish 
uchun gaz bilan ta’minlash texnik-iqtisodiy jihatdan gazuzatmasini yotqizishga 
nisbatan foydali ekanligi uchun kriogenli jihozlaridan foydalanish mumkinligi 
asoslanmoqda. Birinchi navbatda bunday yо‘nalish aholi punktlar va kichik quvvatli 
issiqlik elektr kommunikatsiyalari uchun mansub chunki magistral gaz uzatmalaridan 
uzoq masofada joylashgan.
Kichik gabaritli yо‘ldosh gazlarni suyuqlikka aylantirish qurilmasi (blokli 
statsionar yoki kо‘chma) aholi punktlari uchun alternativ yoqilg‘i ishlab chiqarish 
masalasini tо‘liq halqiladi.

---

346 
Hozirgi vaqtda “UzLITIneftgaz” AJ ushbu loyihaning texnik – iqtisodiy 
asoslarini ishlab chiqayapti. Ikkinchi loyiha ekologik musaffolini ta’minlash va 
korxonaning о‘zida elektr energiyasini ishlab chiqarishni yо‘lga qо‘yishga qaratilgan.
Uning doriasida Jahon xalqora tarraqqiyot uyushmasi mablag‘i hisobidan
“Shо‘rtan” siquv kompressor stansiyasi , Yangi Qoratepa, Shirkent va Tо‘rtsari 
konlaridagi degazatorlarda ajratilib, past bosimli mash’alaga tashlanayotgan gazlarni 
utilizatsiya qilish, ya’ni mikroturbinali elektr stansiyani о‘rnatish orqali elektr 
energiyasi ishlab chiqarish kо‘zda tutilgan. Qiymati qariyb 6 million AQSh dollariga 
baholangan mazkur loyiha bо‘yicha bir yilda 5,8 million kub metr yо‘ldosh gazlarni 
utilizatsiya qilish mо‘ljallangan. Loyihani amalga oshirish natijasida 18000 MVt/soat 
elektr energiyasi ishlab chiqarish rejalashtirilgan.