O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti

 
15.1 Quduqlarni gazlift usulida ishlatish 
 
Quduq tubidan neftning yer ustiga ko’tarib berishda tabiiy energiya yetarli 
darajada bo’lmaganda, quduqlarning favvoralanishi tugaydi. Lekin favvoralanishning 
davom ettirish uchun quduqqa siqilgan gaz yoki havo NKQ – lar yordamida 
haydaladi. Gazning siqish jarayoni kompressor qurilmasi yordamida amalga 
oshiriladi. Bunday usulda quduqlarning ishlatishga kompressorli gaz lift usuli 
deyiladi. 
Hozirgi vaqtda ishchi agent sifatida havodan foydalanish taqiqlangan, bunda 
aniq nisbatlarda uglevodorod gazlari va havo aralashmasi chegaraviy qiymatga 
yetganda portlovchi aralashma (portlovchi gaz) paydo bo’ladi, portlashga va 
yong’inga xavflidir. 
15.1-rasm. Gaz havo ko’targichi. 
a – ish boshlangunga qadar quduq holati; b – quduqning ish vaqtidagi holati. 

---

128 
Suyuqlikni ko’tarishda gaz quduqlaridan chiqadigan gazdan foydalaniladi yoki 
gaz uzatmaning yuqori qismidan foydalaniladi. Agarda gaz uzatmadan olinsa, u 
boshida gaz taqsimlagichga uzatiladi, undan keyin kon gaz uzatmasiga uzatiladi. Bu 
usul kompressorsiz gazlift deyiladi. Bundan tashqari quduq ichidagi gazdan 
foydalanish mumkin (15.2-rasm).
15.2-rasm. Quduq ichi gazlift sxemasi. 
1-markaziy quvur; 2-klapan; 3-quvur orqa halqasi. 
Agarda gaz qatlami neft qatlamidan yuqorida joylashgan bo’lsa, unda gazli 
suyuqlik aralashmasi markazdagi gaz quduqdan (2) klapan orqali ko’tariladi. U 
klapan pakerdan yuqoriga o’rnatilgan. Ortiqcha gaz quvur fazasi orqali (3) quvur 
orqali chiqariladi (15.2-rasm). 
Klapan shunday shaklda hisoblanganki, u orqali kiradigan gaz va ko’targich 
ichidagi ichki bosim klapan orqali suyuqlikning markaziy quvuri orqali suyuqlikni 
quduq ustigacha va otma tizimga ko’tarilishini ta’minlaydi. 
Kompressorsiz gazlift maqsadga muvofiq va tejamkor bo’lib, yuqori 
bosimdagi tabiiy gaz mavjud bo’lsa, tabiiy gaz energiyasidan neftni ko’tarishda va 
chiqqandan so’ng ham undan (isitishga, maishiy xizmatga, neftni suvsizlantirish va 
tuzsizlantirish) foydalaniladi.