O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi davlat universiteti

2 Ijtimoiy - siyosiy harakatlar .
Dastlab ijtimoiy harakatlar bir korxona doirasidan chetga chiqmagan bo’lsa ham , tashkiliy jihatdan maxsus rejalashtirilmagan , turli norozilik ko’rinishida edi. Lekin , 1881-1896 yillar orasida Yapon mehnatkash-larining bir qator kasaba uyushmalari: suvoqchilik , toshyorarlik , yer qazuvchilik va boshqa kasb tashkilotlari paydo bo;ldi . Bularga baliqchilik , hammol ( yuk tashuvchilari), rikshalar ( aravalarda odam tashuvchilar) qo’shilishdi. Lekin bu uyushmalarning dastlab maqsadlari noaniq va rejasiz edi. Masalan : baliqchilar matorli qayiqlarda baliq ovlash ma'n qilishni, rikshalar esa tramvayning shaharlarga olib kelishiga qarshi edilar. Yapon ishchilarining ijtimoiy uyushmalari g’arb mamlakatlaridagi kasaba tashkilotlari darajasiga yetolmadi . Ular hali hunarmandchilikning o’zaro jamoatchilik hamkorligi , uyushmasi kabi ishko’raredi. Shunga qaramay , ularning ishga yollanishida vositachilik aralashuviga , nazoratchilar zulmiga , ish vaqtining qo’shilishiga , ish haqqining kamayishiga qarshi harakatlari ba'zan ozmi - ko’pmi ta'sirga ega edi.
Yaponiyaning XIX asr oxiridagi hayotida turli ijtimoiy g'oyalar mavjud edi . ArVanaviy Yapon jamiyatining rihiy xususiyatlari buddizm g'oyalari bilan bir qatorda ba'zi ilg'or g'oyalar ham paydo bo’la boshladi. Bular ba'zi hollarda partiyalar tuzilishiga ham asos bo’ldi . Masalan , "Sharq sotsialistik partiyasi" ( 1882 y ), " Sharq ozodlik partiyasi", "Ij-timoiy muammolarni o’rganish jamiyati" kabilar.
Ijtimoiy harakatning ikkinchi " qanotida " ilg'or fikrli burjuaziya vakillari, yoki ular manfaatini ifodalovchi oqim turgan edi. Ular 1872 -1882 yillarda vakolatli parlament tuzumini o’rnatish uchun kurashdilar. Hukumat 1878 yilda profektura - viloyatlarda mahalliy o’z-o’zini boshqaruvini joriy qilishga majbur bo’ldi. 1881 yilda imperator parlament tuzishga va'da berdi.
3. Parlamentning tuzilishi va Konstitutsiyaning qabul
qilinishi .
Iqtisodiy islohatlar burjuaziyaning o’sishi va siyosiy kuchayishiga sabab bo’ldi. Burjuaziya davlatga rahbarlikni o’z qo’liga olishni da'vo qila boshladi. Mamlakatda imperatorning mutloq hokimiyatini cheklay-digan konstitutsiya joriy qilish uchun harakat kuchaydi.
Hukumat biroz yon berishga qaror qildi. Nihoyat 1889 yil 11 fevralda Yaponiyaning 1 - Konstitutsiyasi qabul qilindi. Bu Konstitut-siya amalda Prussiya Konstitutsiyasi asosida tuzilgan edi. Mamlakatda ikki palatadan : yuqori ( perlar) va qo’yi ( vakillar) palata-dan iborat parlament tuzildi . Parlamentning yuqori palatasi a'zolaridan bir qismi mulkdorlardan 7 yilga saylanib qo’yilar, qo;yi palatasi esa 4yilga saylov orqali saylanardi. Saylov huquqiga Yaponiyaning 1 % aholisi ega edi.
Konstitutsiya imperatorning mavjud barcha huquqlarini nafaqat saqlab qoldi , balki unga yanada keng huquqlar berdi . Masalan : u par-lamentni chaqirish , ochish , tarqatib yuborish , qonunlar o’rniga oily farmonlar chiqarish , qo’shinlarning Oliy Bosh qo’mondoni bo’lish, urush e'lon qilish , sulh tuzish kabi huquqlarni o’zida saqlab qoldi . Konstitut-siyaga ko’ra Vazrlar Kengashi faqat imperatorga hisobot beradi.
Imperator xonadoni vakillaridan iborat davlatmandlar perlar pala-tasida asosiy ko’pchilikni tashkil qiladi . Fuqaro huquqlari sohasida bu konstitutsiya g'oyat kuchsiz edi. Parlamentning barcha qarorlari imperator huzuridagi yashirin kengashidan o’tish zarur edi . Saylov huquqipul senzi bilan , saylovchilar yoshi esa 25 yosh qilib belgilandi. Albatta , Yaponiyadek qoloq , feudal arTanalarga boy mamlakatda Konstitutsiya qabul qilinishi katta voqea bo’ldi. Lekin , u jamiyatni barcha a'zolari manfaatiga xizmat qila olmadi.