O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi davlat universiteti

Rossiyaning chekka o’lkalardagi siyosati
Rus hukmron doiralarining zulmi ko’p millatli Rossiya xalqlari yelkasiga og’ir yuk bo’lib tushdi. Chorizm milliy madaniyat muassasalarini yo’q qilib, “ruslashtirish” siyosatini o’tkazdi.
Polshada milliy bank yo’q qilindi, u “Visla bo’yi banki” deb ataladigan bo’ldi. Maktablargina emas, butun ma‘muriy tashkilotlar “ruslashtirildi”.
Finlyandiyada Fin pochtasi tugatildi.
Ruslashtirish siyosatiga zo’r berildi. Hatto Buxoro va Xivaning man-man degan amaldorlari Rossiyaga borib, o’qib kelishga majbur qilingan edi, “Rus-tuzem” maktablari tuzildi, ularda rus dasturi va tili asoslarida ta‘lim berilardi.
Umuman XIX asr oxiri va XX asr boshidagi ahvolga nazar tashlarkanmiz, jahon maydonida eski kuchlar o’rnini yangilari egallaganini ko’ramiz, jumladan, ilgari iqtisodiy baquvvat va ilg’or bo’lgan davlatlardan Frantsiya, Angliya, yosh davlatlar - Germaniya, AQSH, Yaponiya tomonidan qisib qo’yila boshlandi.
Natijada, yuqorida qayd etilganidek, Angliya-Frantsiya davlatlari 1904 yilda bir-biri bilan yaqinlashdilar.
1907-1914 yillardagi xalqaro vaziyatning xususiyati shundan iborat bo’ldiki, mehnat bilan kapital o’rtasidagi, rivojlangan davlatlar bilan ularning mustamlakalari kapitalistik davlatlar o’rtasida o’zaro ziddiyatlar keskinlashib ketdi. Chorizmning Yaponiyadan yengilishi natijasida Rossiyaning Uzoq Sharqdagi bosqinchilik rejalari barbod bo’ldi. Eron, Afg’oniston, Turkiyadagi ta‘siri kamaydi.
1907 yil 13 avgustda Peterburgda Rossiya bilan Angliya o’rtasida Eron, Afg’oniston, Tibetdagi manfaatdor doiralar chegaralarini belgilash to’g’risida bitim imzolandi. Angliya-Rossiya bitimidan ko’zlangan maqsadlardan biri Osiyo xalqlarining o’sib borayotgan ozodlik harakatiga qarshi, eng avvalo, Eron inqilobiga qarshi kurashmoq uchun ingliz-rus kuchlarini birlashtirish edi. Shu yili ularga Frantsiya ham qo’shildi. Bu bitim Yevropaning bir-biriga qarshi turgan ikkita harbiy-siyosiy blokka “Antantaga”-Rossiya, Angliya, Frantsiya va ularning ittifoqchilari Germaniya, Avstriya-Vengriya, Italiyaga bo’linishini tugalladi. Bu birinchi jahon urushiga olib borgan yo’ldagi “muhim” bosqich bo’ldi. Shunday qilib Rossiya birinchi jahon urushiga tayyorlana boshladi.