O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi davlat univirsiteti mehnat ta’limi kafedrasi

Tuzilishi va ishlash prinsipi. 

Anemometr (5) o‘qqa kirib turuvchi to‘rt kosachali parrak (4) yordamida aylanadi va shamol qabul 

qiluvchi apparatni tashkil qiladi. O‘qning pastki qismida reduktor  bilan tutashtirilgan kesilgan chervyak 

(6) bo‘lib u uchala ko‘rsatgich strelkalarni harakatga keltira oladi. 

Siferblat  (2)  birlik,  yuzlik  va  minglik  shkala  birliklaridan  iborat.  Birlik  shkalani  ko‘rsatadigan 

strelkani  (3)  harakatini  marka-ziy  g‘ildirakka  chervyaksimon  g‘ildirak  va  trib  orqali  chervyak  (6)  ga 

uzatadi.  Chunki  strelka  (3)  markaziy  g‘ildirakka  qotirilgan.  Kichik  g‘ildirakka  kirgizilgan  yuzlik 

shkalalarni  ko‘rsatuvchi  strelka  I  -ni  harakati  markaziy  g‘ildirak  tribini  oraliq  g‘ildirak  orqali  amalga 

---

oshadi. Kichik g‘ildirakdan ikkinchi oraliq g‘ildirak orqali aylanish 2 chi kichik g‘ildirakka o‘tadi. Bunda 

minglik shkalalarni ko‘rsatuvchi strelkasi (7) ishlaydi. 

Mexanizmni qo‘shish uchun arretir (9) orqali bajariladi. U o‘z arretirning bir uchi plastik prujina 

orqali  chervyaksimon  g‘ildirakka  qadalgan.  Arretir  soat  strelkasi  bo‘ylab  buraladi.  Bunda  arretirning 

ikkinchi  uchi  plastinkali  prujinani  ko‘taradi,  o‘qning  uchi  o‘qni  aylanish  natijasida  chervyakni  (6) 

chervyaksimon g‘ildirakka kiritadi. 

Arretirni  soat  strelkasiga  qarshi  burilsa  chervyaksimon  g‘ildi-rak  chervyakka  ulashadi  va 

anemometrni shamol qabul qiluvchisi reduktor bilan qo‘shiladi yoki jipslashadi. Anemometr mexanizmi 

plastmassali  korpusga  qotirilgan  korpusning  quyi  qismi  vint  (10)  bilan  tugaydi.  Vint  (10)  anomemetrni 

ustunga mahkamlash uchun ishlatiladi. 

Anemometr  korpusidan  (9)  arretirning  ikki  tomonida  quloq-chalar  (8)  qotirilgan  bo‘lib,  bundan 

anemometrni  o‘chirish  yoki  qo‘shish  uchun  ip  o‘tkaziladi  va  ustunga  qotiriladi.  Ip  arretirning 

quloqchalariga  qotiriladi. Anemometr  shamol  qabul qiluvchi  sim  cho‘lg‘amidan  iborat  krestovina  bilan 

himoyalangan, ushbu krestovina pirpirakning o‘qini yuqorisini mustahkamlashga ham xizmat qiladi. 

Ish tartibi: 

Shamol  tezligini  o‘lchashdan  avval  uchala  shkala  ko‘rsat-kichlari  yozib  olinadi.  O‘lchanayotgan 

havo  oqimi  anemometr  tik  holda  o‘rnatiladi  va  10-15  s  dan  keyin  arretir  bilan  bir  vaqtda  anemometr 

mexanizmi hamda sekundomer qo‘shiladi. Havo oqimi-da anemometr bir yoki 2 minut ishlatiladi. Vaqt 

tugashi  bilan  mexanizm  va  sekundomer  qo‘shiladi  va  anemometr  shkalalari  ko‘rsatkichlari  sekundomer 

ko‘rsatkichi yozib olinadi. 

Boshidagi  va  oxiridagi  ko‘rsatmalarning  farqi  sekundomer  ko‘rsatkichlariga  bo‘linadi  va  shkala 

vaqt bo‘luvchi topiladi, ya’ni bir sekunddagi ko‘rsatkich topiladi. 

Anemometr  ichida  joylashgan  darajali  grafik  orqali  shamol  tezligi  aniqlanadi.  Tik  turgan  grafik 

o‘qida shkala bo‘luvining 1 sekundga to‘g‘ri keladigan sonlar joylashgan. 

Ushbu nuqtadan chiziq tortiladi to grafikni kesib o‘tguncha o‘tkaziladi. Ko‘ndalang va tik o‘qlar 

kesishgan nuqtada qidirilayot-gan havo oqimining tezligini m/s da topiladi.