О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

9- rasm. Kо’p uglerodli qotishmalarning birlamchi kristallanishi. 
Tarkibida 4,3 % uglerodi bо‟lgan chо‟yan 
1147
о
С 
haroratda tо‟liq evtektika (ledeburitga) 
aylanadi. Evtektikagacha bо‟lgan qotishmalarda (2,14...4,3 % C) kristallanish jaraeni austenit 
hosil bо‟lishi bilan boshlanadi. K1 kontsentratsiyali qotishma 1 nuqtada qota boshlaydi. a 
nuqtaga mos keluvchi xaroratda qotishma austenit kristallari va suyuq qotishmadan iborat. 
Kesmalar qoidasiga kо‟ra qotishmaning suyuq qismining ulushi 
ас/вс 
nisbatdan, austenit 
miqdori esa 
ав/вс
nisbatdan aniqlanadi. Austenit kristallarining va suyuq qotishmaning 
kimeviy tarkibi mos ravishda 
с
va 
в
nuqtalarini kontsentratsiya uqiga proektsiyalab aniqlanadi
. 
Еvtektikadan keyingi qotishmalar (
К
2

tarkibli qotishma) kristallanishi 
CD
chizig‟i 
bо‟ylab birlamchi tsementitning ajralishidan boshlanadi
. 
d
 
nuqtaga mos keluvchi xaroratda 
qotishmaning suyuq qismining ulushi ye nuqtani kontsentratsiya о‟qiga proektsiyalab topiladi. 
Harorat 
S
nuqtagacha pasayganda suyuq qotishmada yana 4,3 % uglerod bо‟ladi. Shu haroratda 
qolgan suyuq qotishmaning hammasi evtektikaga aylanadi. 
CF 
chizig‟idan past xaroratlarda 
qotishma strukturasi tsementit va ledeburitdan iborat bо‟ladi. 
Pо‟latlar sovitilganda austenit strukturasining о‟zgarishini kо‟rib chiqamiz (10- rasm). 

---

10- rasm. Pо’latlarning ikkilamchi kristallanishi. 
Tarkibida 
0,8 % С 
bо‟lgan qotishmaning strukturasi