О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

yordamchi ketingi burchak
deb 
ataladi va 

1
bilan belgilanadi.
 

1 
ning qiymati ariqcha yo‟nish va kesib tushirish keskichidan 
boshqa barcha keskichlar uchun 

 
burchagi kabi olinadi. Ariqcha yo‟nish va kesib tushirish 
keskichlari uchun 

1
= 1...2
0 
qilib olinadi. 
Asossiy kesuvchi qirraning asosiy tekislikka tushirilgan proektsiyasi bilan bo‟ylama 
surish yo‟nalishi orasidagi burchakka 
plandagi asosiy burchak
 
deb ataladi va φ bilan 
belgilanadi. Plandagi asosiy burchakning qiymati ish turiga, zagatovka materialining 
qattiqligiga va stanokning bikrligiga qarab tanlanadi. Plandagi asosiy burchakning kichik 
bo‟lishi kesish tezligini oshirishga imkon beradi, ammo zagatovka o‟ziga qo‟yilgan kuchlar 
ta„sirida titraydi va egiladi. φ ning qiymati 30, 45, 60, 75, 90
0
ga teng qilib olinadi. 
Yordamchi kesuvchi qirraning asosiy tekislikka tushirilgan proektsiyasi bilan bo‟ylama 
surishga teskari yo‟nalish orasidagi burchakka 
plandagi yordamchi burchak 
deyiladi va φ
1
bilan 
belgilanadi. φ
1
burchagi keskichning yordamchi ketingi yuzasining zagatovkani yo‟nilgan 
yuzasiga ishqalanishini kamaytiradi. φ
1 
ning ortishi keskich kallagini zaiflashtiradi. φ =5...30
0 
oralig‟ida olinadi. 
Kesuvchi qirralarning asosiy tekislikka tushirilgan proektsiyalari orasidagi burchak 
keskich uchining plandgi burchagi deyiladi va ε bilan belgilanadi. 
ε = 180
0
– (φ
1 
- φ); φ + φ
1
+ ε = 180
0 

---

Keskichning uchi orqali asosiy tekislikka parallel holda o‟tkazilgan chiziq bilan asosiy 
kesuvchi qirra orasidagi burchak asosiy kesuvchi qirraning qiyalik burchagi deyiladi va λ bilan 
belgilanadi. bu burchakning vazifasi qirindi chiqishini yaxshilash va keskich turg‟unliginii 
oshirishdan iborat. λ musbat bo‟lganda kirindi detallning yo‟nilgan yuzasi tomon chiqadi, 
bunga esa tozalab yo‟nishda yo‟l qo‟yib bo‟lmaydi. 
Tozalab yo‟nishda λ 0 dan - 4
0 
gacha qilib, xomaki yo‟nishda λ о dan +5
0 
gacha qilib 
olinadi. Ish vaqtida keskich uchining yo‟nalayotgan yuzaga zarb bilan urilishi asbobning tez 
yeyilishiga sabab bo‟ladi. Buday hollarda λ ning qiymati +10
0
...25
0
gacha bo‟lgan keskichlar 
ishlatiladi. 
Asosiy kesuvchi qirra bilan yordamchi kesuvchi qirraning tutashuv jayida egrilik radiusi (r) 
bo‟ladi. (r = 0,5...3 мм) dan oshsa, titrash hosil bo‟lib, yo‟nilgan yuzaning sifati pasayadi.