О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

Ishlangan yuza
- 
qirindi yo’nilgandan keyin hosil bo’lgan yuza; 
Kesish yuzasi
 
– yo‟nilayotgan zagatovkada keskichning kesuvchi qirrasi hosil qiladigan 
yuza. 
Keskich burchaklarini aniqlash uchun quyidagi tekisliklardan foydalaniladi (42-rasm).

---

41-rasm. Keskich burchaklarini aniqlash tekisliklari. 
Kesish tekisligi
 
– kesish yuzasiga urinma bo‟lib, kesuvchi qirradan o‟tuvchi tekislik. 
Asosiy tekislik
– bo‟ylama va ko‟ndalang surishlarga parallel tekislik. 
4. Keskich burchaglari va ularni tanlash 
Keskichning barcha burchaklari asosiy, yordamchi va plandagi burchaklarga bo‟linadi. 
Keskichning asosiy burchaklari keskich asosiy kesuvchi qirrasining asosiy tekislikka tushirilgan 
proektsiyasiga perpendikulyar bo‟lgan asosiy kesuvchi tekislikda o‟lchanadi (42-rasm).
Keskichning asosiy ketingi yuzasi bilan kesish tekisligi orasidai burchakka asosiy ketingi 
burchak deb ataladi va 

 
bilan belgilanadi. Yo‟nalayotgan yuzaning keskichning ketingi 
yuzasiga ishqalanishini kamaytiradi va kesish jarayonini yengillashtiradi. 

 
= 6...12
0
qilib 
olinadi. 
Keskichning oldingi yuzasi bilan asosiy ketingi yuzasi orasidagi burchak 
o‟tkirlik burchagi
 
deb 
ataladi va β bilan belgilanadi. 
β=54…94
0
 
oralig‟ida bo‟ladi.
O‟tkirlik burchagining kichraytirilishi kesishga ko‟rastilayotgan qarshilikni qamaytiradi, 
natijada qirindi oson ajraladi, ammo keskichning puxtaligi pasayadi. 
Kesish tekisligiga perpendikulyar holda asosiy kesuvchi qirra orqali o‟tkazilgan tekislik bilan 
keskichning oldingi yuzasi orasidagi burchakka 
oldingi burchak
 
deb ataladi va γ bilan 
belgilanadi. mo‟rt va qattiq materiallar uchun γ = +5 dan -10
0
gacha qovushoq yumshoq 
materiallar uchun +30
0
gacha qilib olinadi. 

---

42-rasm. asosiy kesuvchi tekislik 
Keskichning oldingi yuzasi bilan kesish tekisligi orasidagi burchakka 
kesish berchagi
 
deyilib δ bilan belgilanadi. δ = 

+β. 
Kesish burchagi kesish jarayoniga katta ta„sir ko‟rsatadi, chunki asosiy kesish kuchi ana shu 
burchakka bog‟liqdir. δ qancha kichik bo‟lsa, bu kuch shunchalik kam bo‟ladi, keskich tez 
yeyiladi, keskich kallagining sinishiga sabab bo‟ladi. 
Qattiq va mo‟rt materiallar yo‟nishda δ burchagi katta bo‟lgan keskichdan, yumshoq vav 
qovushoq materiallarni yo‟nishda δ burchak kichik bo‟lgan keskichdan foydalaniladi. (δ = 
60…100
0
oralig‟ida bo‟ladi). 
Yordamchi kesuvchi qirra orqali asosiy tekislikka perpentsikulyar holda o‟tkazilgan 
tekislik bilan yordamchi ketingi yuza orasidagi burchakka