O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi qarshi davlat universiteti


She’riyatda metaforalar badiiyati



Download 84,49 Kb.
bet5/17
Sana23.06.2022
Hajmi84,49 Kb.
#695585
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   17
Bog'liq
“SHE’RIYATDA POETIK TASVIR VA METAFORIK TAFAKKUR UYG’UNLIGI” (F.Afro\'z, Z.Mirzo, H.Ahmedova she’rlari misolida disss

1.2. She’riyatda metaforalar badiiyati
Badiiy matn tilida ko‘chim katta ahmiyatga ega. Shulardan eng ko‘p qo‘llanadigani metaforadir. Metafora yo‘li bilan ma’noning ko‘chirilishi – predmetlar, hodisalar o‘rtasidagi nisbiy o‘xshashlik asosida ma’noning ko‘chirilishi hisoblanadi.
Metaforani poeziyada faqatgina nutq bezagi emas, balki badiiy tafakkur asosi sifatida tushunilsa, to‘g‘ri bo‘ladi. Chunki metafora shoirga o‘zining ichki olamini (tashqi olamga qiyosan) va o‘zidan tashqaridagi olamni (ichki olamiga qiyosan) anglashga yordam beruvchi tengi yo‘q vositadir.
Metaforalar ijodkorning o‘z fikrlarini kitobxonga ta’sir qiladigan darajada obrazli qilib ifodalash vositasi sifatida badiiy matnning hamma ko‘rinishlarida u yoki bu tarzda namoyon bo‘ladi.Badiiy matnda qo‘llanilgan metaforalar o‘z ta’sirchanlik xususiyati bilan o‘quvchining his-tuyg‘ulariga ta’sir etadi, uni zavqlantiradi, turli ruhiy holatlarga soladi. Bundan tashqari, metaforalar kishiga o‘z fikrlarini tilda mavjud bo‘lgan vositalar ѐrdamida uzundan-uzun jumlalar orqali ifodalashdan qutqaradi. Metaforalar yordamida ijodkorning fikrlari qisqa va aniq, sodda va obrazli tarzda o‘z ifodasini topadi.hozirda badiiy adabiyodagi metafora ma’no ko’lamini ham benihoya kengaytirgan: o’xshashlik asosida ko’chma ma’noda qo’llangan birgina so’zni ham , ba’zan esa butun boshli asrni metafora deb atayveramiz. To’g’ri, keyingi ikki holni ba’zan “yoyiq metafora” yoki “metaforik obraz” deb atayveramiz. Lekin ko’proq qisqa qilib “metafora”,deymiz. Ya’ni avvaliga metafora terminida ma’no torayishi( umuman, ko’chma ma’nodagi so’z o’xshahslik asosidagi ko’chma ma’noli so’z) yuz bergan bo’lsa, yangi davrdan boshlab unda ma’no kengayishi jarayoni kuzatiladi. Natijada endi metaforani juda keng ya’ni poeziyada(umuman, san’atdagi( bir narsa hodisa mohiyatini ikkinchi bir narsa hodisa orqali ochish deb tushunila boshlandi.
San’atdagi, jumladan, poeziyadagi obraz konkret his etiladi, demak, u narsaning aksigina emas, balki uning o’zi boshqa narsadir. Obraz o’zi aks ettirayotgan narsani anglash vositasi ekanligini esga olsak, uning o’zi tabiatan metaforik ekanligini aytadi. Xudddi shunday yondashuv butun badiiy asarga ham qo’llanilishi mumkin. Zero, ma’lumki, estetika va adabiyotshunoslikda badiiy asarning o’zi butun holicha bitta obrazga teng, degan qarash mavjud. Demak, poeziyada metaforaning o’rniga juda katta ahamiyat berilishi, uning asosida o’xshashlik prinsipi yotadi deylishiga asos bor. Sababi metafora prinsipi poetic asarning barcha sathlarida tilidan boshlab kompozitsion qurilishigacha amal qiladi. Faqat konkret asarda bu prinsip sathlarining hammasida ham dominant xususiyat sifatida yaqqol ko’zga tashlanmaligi mumkin.
Metaforaga har doim funksional jihatdan qarash kerak, bunda bir tomonda unga shoirga dilidagini, ikkinchi tomonda ularni she’rxonga his qilishga qanchalik yordam berayotganini diqqat markaziga qo’yishi mumkin.
Poetik metafora –obraz u lisoniy metafora kabi atashga emas, ifodalashga qaratilgandir. Zero, poetik metafora so’z yoki so’zlardan tarkib topuvchi matn bo’lgani holda unda ifoda so’z(yoki so’z birikmasi, gap) vositasida emas, balki uning yordamida yaratilgan obraz orqali amalga oshadi.
Bir chekkasi cho’ldir harsillab yotgan,
Bir chekkasi qorlar tizgacha botgan,
Bir chekkasi tog’lar ko’kni ko’tarib

Download 84,49 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   17




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish