О„zbekiston respublikasi oliy va о„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

7.

 

Agar  harakatdagi  avtomobilda  bo‗linsa,  uni  baland  imoratlar  va  ko‗priklardan  nariroqda 

to‗xtatib, silkinish tamom bo‗lgunga qadar ulardan chiqmasdan o‗tirib turish kerak. 

 

8.

 

Yer  silkinishlari  qaytariladi,  bunga  hayron  bo‗lmaslik  kerak.  Birinchi  larzadan  keyin, 

odatda,  tinish  bo‗ladi,  keyin  tezliklar  qaytariladi.  Bu  hodisa  bir  zilzilaning  o‗zida  har  xil  to‗lqinlar 

tarqalishiga  bog‗liq.  Bundan  tashqari,  aftershok  xodisasi  sodir  bo‗lishi  mumkin,  ya‘ni  asosiy  larzadan 

keyin,  yangi  tepki-aftershok  bo‗ladi.  Aftershoklar  asosiylaridan  bir  necha  minut,  soat,  hattoki  bir  necha 

kunlardan  keyin  sodir  bo‗lishi  mumkin.  Aftershoklar  asosiy  zarbadan  kuchsizlangan  imorat  va 

inshootlarga  shikast  keltiradi.  Ayrim  vaqtlarda  aftershoklar  asosiy  larzadan  kuchliroq  bo‗lgan  vaqtlari 

ham bo‗lgan. 

Yer tebranishi tugagandan keyin ko‗p vayronalar va jafo ko‗rganlarni ko‗rish mumkin. Shu vaqt 

odam  o‗zini  qo‗lga  olishi  va  tinchlikni  saqlagan  holda,  darhol  zarar  ko‗rganlarga  va  shikastlanganlarga 

yordam berishni boshlab yuborish muhimdir. Keyingi asosiy vazifalardan biri paydo bo‗lgan yong‗inlarni 

o‗chirishdir. Shundan keyingina ko‗rilgan zararni baholashga va tiklash ishlariga kirishiladi. 

Buning uchun:  

1.

 

Tinchlikni saqlagan holda diqqat bilan atrof-muhit kuzatiladi va o‗rganiladi.  

2.

 

Jarohatlanganlarga  yordam  berish  kerak,  ularga  birinchi  tibbiy  yordam    -  tanalari  sovib 

qolmasligi  uchun  ustilariga  odeyallar  yopib  qo‗yiladi (sovuq  paytlarda),  kerak  bo‗lgan joylarga  tibbiyot 

xodimlarini chaqirish lozim.  

3.

 

Yong‗in manbalarini topish va iloji boricha ularni o‗chirishga harakat qilish kerak. 

4.

 

Agar zarur bo‗lmasa, o‗zboshimchalik bilan vayronalarni ko‗zdan kechirish uchun ularni 

ichiga kirmaslik kerak.  

5.

 

Toki  kanalizasiyaga  shikast  etkazilmaganiga  ishonch  xosil  qilmaguncha  xojatxonaga 

kirmaslik kerak.  

6.

 

Shikast  yetgan imoratlar  yonidan  o‗tilayotganda nihoyatda  ehtiyot  bo‗lish  kerak,  chunki 

bo‗shashgan imoratlar to‗satdan qulashi mumkin, yana gaz yo‗llarini buzilishi, elektr simlarining uzilishi 

va oynalarning sinish xavfi bo‗ladi.  

7.

 

Diqqat bilan radiodan zilzila to‗g‗risida xabarlarni eshitib borish kerak.