О„zbekiston respublikasi oliy va о„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

 Obektdа zilzilа sodir bo„lgаndа аholining xаrаkаti 

Zilzila  bo‗lgan  yrning  sezilarli  tebranishi  nisbatan  juda  kam  vaqt  ko‗pi  bilan  bir  minutgacha 

davom etadi. Bu tebranishlar ko‗ngilsiz bo‗lib, odamlarda qo‗rquv uyg‗otadi.  

Bunday  sharoitda  odam  o‗zini  tuta  bilishi,  o‗zini  qo‗lga  olib,  xotirjamlikni  saqlashga  harakat 

qilishi  kerak.  Agar  ongli ravishda tinch,  xotirjamlik  bilan  harakat  qilinsa,  eson-omon  ziyon  ko‗rmasdan 

qolishligiga  umid  ortadi.  yerning  yoki  imoratning  tebranayotganligi  sezilgan  taqdirda  darhol  jixozlar, 

ulardan  narsalarning  qulashi,  ag‗darilishi,  sinib  uchib  tushishi  mumkinligi  va  buning  natijasida  halokat 

yuz  berishini  esda  tutgan  holda,  ehtiyotkorlik  choralarini  ko‗rish  lozim.  Buning  uchun  stollar  tagiga 

berkinishdan  xijolat  tortmaslik  kerak,  bunday  qilmaganlar  ko‗pincha  sinib,  ag‗darilib  tushayotgan 

buyumlar, ship va devor bo‗laklarini qurboni bo‗lishlari mumkin.  

Yer qimirlaganda quyidagi amallarni bajarishni  tavsiya etamiz:  

1.

 

Avvalambor  tinch  turish  kerak,  ya‘ni  boshqa  odamlarni  tinch  holatini  buzilishiga  sabab 

bo‗lmaslik, yugurib yurmaslik kerak. 

2.

 

Bino  ichkarisida  bo‗lgan  taqdirda,  darhol  xavfsiz  joyga  turib  olish  kerak.  Masalan,  stol 

tagiga kirib olish kerak. Xonaning ichki eshiklari orasiga, ichki burchaklariga turiladi. yer qimirlaganda 

ko‗pincha  tashqi  devorlar  qulashini  yoddan  chiqarmaslik  kerak.  Deraza  oynalari,  isitgichlar  va  og‗ir 

buyumlardan nariroqda turgan ma‘qul, chunki ular qulashi yoki siljishi mumkin.  

3.

 

Tashqariga shoshilib chiqmaslik kerak. Tashqi devorlar bo‗ylab tushayotgan siniq parcha 

va  bo‗laklar  jiddiy  xavfga  egadir.  Zilzila  boshlanayotgan  vaqtda  qayerda  turilgan  bo‗lsa,  yer  tebranishi 

tamom  bo‗lgunga qadar shu yerda turish kerak, tebranish tugagandan keyingina xavfsizroq joyga o‗tish 

lozim.  

---

26 

 

4.

 

Elektr  quvvati  to‗xtab  qolsa,  yong‗in  chiqqanligi  haqidagi  signallar  eshitilsa,  qo‗riqlash 

yoki  yong‗inni  o‗chirish  signallari  ishlab  ketsa,  ajablanmaslik  kerak.  Sinayotgan  oynalarning  jarangi, 

devorlarning  qirsillashini  va  uchib  tushayotgan  buyumlarning  ovozini  eshitishga  tayyor  bo‗lish  va 

qo‗rqmaslik kerak.  

5.

 

Agar  zilzila  jarayonida  binodan  tashqarida  bo‗lib  qolinsa,  darhol  ko‗chaning  o‗rtasiga, 

maydonlarga,  yalangliklarga  –  imorat  va  inshootlardan,  simyog‗och  va  elektr  simlari  o‗tgan  joylardan 

uzoqroqqa borib turish kerak.  

6.

 

Zaruriyat bo‗lmasa deraza oynalaridan sakramaslik darkor, bino butunlay saqlanib qolgan 

taqdirda ham  jaroxatlanish mumkin.