Qattiq, elastik va siljuvchi birlashtiruvchi muftalarning turli konstruksiyalari
birlashtiruvchi vallarni diqqat bilan markazlashtirishni talab etadi. Kо‗ndalang
о‗rama muftalarni siljitib, ajratilgan vallarda о‗rnatiladi. Shuning uchun vallar,
ularning uchlariga kiydirib bо‗lingan yarim muftalar orqali markazlashadi.
Bо‗ylama о‗ralgan muftalarni faqat vallarni avvaldan markazlashtirilgandan
keyingina о‗rnatish mumkin. Yarim muftalarni toza mahkamlovchi boltlar bilan
birlashtiriladi, ular mahkam tortib bog‗langan va о‗z–о‗zidan yechilib ketishdan
himoyalangan bо‗lishi kerak. Boltlarning kallaklari tor uyalarga joylashtiriladi,
98
shuning uchun gaykalar mahkamlanayotganda, u aylanib ketmaydi. Birinchi
navbatda diagonal bо‗yicha eng chetki boltlarning gaykalari tortib bog‗lanadi.
Elastik muftalar ham yaxshi markazlashuvini talab etadi, faqat val
о‗qlarining sezilarsiz darajada siljishini ish vaqtida oson kompensasiyalash
mumkin.
Elastik va bо‗ylama о‗ralgan qattiq muftalar yarim muftalari valga tarang
yoki kuchlanishli о‗tkazilish orqali mis kuvalda yoki press yordamida qoqib
mahkamlanadi; avvaldan pazga shponkani yonbosh tirqishlar qoldirmasdan
moslashtiriladi va qо‗yiladi. Valdagi va yarim muftadagi eskirgan shponkali
ariqchalarni tegishli ravishda katta о‗lchamga randalanadi va frezerlanadi.
Kiydirish (о‗tirgizish) jarayonini yengillashtirish uchun yarim muftalar 100-150
o
S
gacha qizdiriladi. Kiydiriladigan yuzalarni iflosliklardan, g‗adir-budirlardan,
chuqurlardan tozalanadi.
Elastik yarim muftalarni yog‗och (daraxtning qattiq navlaridan yasalgan)
yoki metall barmoqlar bilan birlashtiriladi. Yog‗och barmoqlarni uyalardan tushib
ketmasligi uchun tо‗xtatgich simli prujinalashgan halqalar bilan muhofazalanadi,
ularni yarim muftalarning halqali yо‗nilgan ariqchasiga qо‗yilgandir. Metall
barmoqlar odatda konussimon quyruqqa ega bо‗lib, u barmoqni kirgiziladigan
teshikka nisbatan mustahkam markazlashtiradi. Bunday barmoqning silindrik
qismini boshqa muftaning teshigi bilan rezinali vtulka yoki rezina yoki teridan
(charmdan) ishlangan halqa yordamida tutashtiriladi. Tutashuvlar zichlangan
bо‗lishi kerak, lekin tarang bо‗lmasligi kerak va amortizasiyalanayotgan
vtulkalarning ortiqcha deformasiyasiga olib kelmasligi kerak. Barmoqlar
gaykalarini shplintlash yoki prujinalangan shaybaga mahkamlash zarur. Prujinali
muftalar valga xuddi elastik muftalarga о‗xshab kiydiriladi, lekin ularni
markazlashtirishda 1 gacha о‗qdoshlashmasligi chegaralaridagi aniqlik bilan
chegaralanadi.
Yarim mufta juftlari о‗zaro shunday buriladiki bunda ularning pazlari prujina
siqilishi uchun tо‗g‗ri kelishi kerak. Ayniqsa, burilish joylarida prujina pazlarda
99
qisilib qolmasligi kerak. Prujina taxlangandan sо‗ng, muftani himoyalovchi g‗ilof
bilan yopib qо‗yiladi.
Tishli muftalarni montaj qilish vaqtida hamma detallar yaxshilab yuvilib,
quritilib va yarim muftalar о‗rnatib bо‗lgandan sо‗ng, ilashish bо‗shlig‗ini
moylovchi moylar bilan yо‗riqnomaga kо‗ra tо‗ldiriladi. Moylovchi sifatida asosan
visnozik yoki nigrol qо‗llaniladi. Yarim muftalarni birlashtirilayotgan vallar
uchlariga zichlab kiydirib о‗rnatiladi. Yarim muftalar tarmoqlari orasidagi
ajratgichda zichlanish qistirmalar orqali ta‘minlanadi, vtulkalar oralig‗ida va ularga
tegishli yarim muftalar oralig‗ida esa – trapesiya kо‗rinishidagi halqali pazda
taxlanadigan voylok, yupqa namat yoki rezina halqalar bilan zichlanadi.
Qо‗zg‗aluvchi muftalarni montaj qilish texnologiyasi konstruktiv
xususiyatlardan va ularga qо‗yiladigan ekspluatasion talablarga qarab aniqlanadi.
Muftalarni qaysidir detal ishdan chiqqan, yemirilgan vaqtida ta‘mirlanadi, ammo
kо‗pincha ularni mashinani ta‘mirlash zarur bо‗lib qolganda demontaj qilinadi.
Yarim muftalarni valdan vintlangan panjali ajratgichlar (3.12-rasm) yordamida
olinadi. Vint ajratgichning chorbarmog‗ida aylanishi vaqtida tores bilan toresiga
tiraladi va chorbarmoqni siljitadi. Bunda chorbarmoq bilan birlashgan panjalar
yarim muftali valdan yuqori yuzasidan tortib chiqaradi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
