O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

 Gorizontal quduqlarni perforatsiya qilish texnologiyasini о„rganish 

Gorizontal  quduqlarni  zenit  burchagi  65

o

  dan  katta  bо‗lganda  kabel  yordamida 

―perforator‖larni  tushirib  bо‗lmaydi.  Shuning  uchun  gorizontal  quduqlarni  teshishda 

NKQ  tizimi  orqali  egiluvchan  kabellarda  teshgichlar  quduqqa  olib  kiriladi. 

―Teshgichlarni‖ tо‗g‗ri  joylashtirish uchun  gamma  karotaj qilinadi  (egiluvchan tizma 

orqali)  yoki  umumiy  chuqurligiga  belgi  qо‗yiladi.    Odatda  kabellardan  foydalanilib 

teshgichlar  tushiriladi,  quduqni  gorizontal  uchastkasini  otish  uchun  otuvchi 

boshchalardan  foydalaniladi.  Teshish  jarayoni  bosim  ta‘sirida  yoki  bosimlar  farqi 

hisobiga  amalga  oshiriladi.  Otuvchi  boshcha  о‗rnatilgandan  keyin  sekinlik  bilan 

harakatlanadi, depressiya hosil qiladi va otadi. 

---

 

346 

 

―Teshish‖ tugagandan sо‗ng teshgichni kо‗tarish yoki joyida qoldirish mumkin. 

Iqtisodiy jihatdan joyida qoldirish foydalidir. Bunday holat quyidagicha izohlanadi: 

- kafolatlash uchun perforatorni tekshirish mumkin emas, chunki kerakli shaklda 

hamma  о‗qlar  otilgan  bо‗ladi  kerak.  Chunki  quduq  tubi  qurilmasi  otilgan  о‗qlarni 

yozib olinishni ishonchli darajada ta‘minlaydi; 

- neft qazib olish jarayonida karotaj о‗tkazish mumkin bо‗lmaydi; 

- ―perforator‖ neft oqimini olishga tо‗sqinlik qilishi mumkin. 

―perforator‖ni  kо‗tarib  olish  jarayoni  kamchilik  hisoblanadi,  quduq  bekitilgan 

bо‗ladi. Bunday holat mahsuldorlikni pasaytirishi mumkin. Past depressiya gorizontal 

quduqlar  uchun  tegishli    hamda  berkitish  uchun  va  teshiklarni  teshish  uchun 

foydalanilgan materiallarni yuvilib chiqishini qiyinlashtiradi. 

 

Teshgichlarni egiluvchan tizmalar yordamida tushirish mumkin. Aloqa о‗zatgich 

tizimi egiluvchan tizma orqali tushiriladi, mustahkamlash tizmasiga muftali lublikator 

bilan  birgalikda  teshgich  kerakli  joyiga  о‗rnatilada  va  harakatni  amalga  oshirishda 

foydalaniladi.  Gorizontal  quduqlarni  kо‗p  martalik  tushirish-kо‗tarish  jarayonlarini 

amalga  oshirish  talab  qilinishi  mumkin.  Shuning  uchun  teshgichni  uzunligi 

quyidagicha chegaralanadi: 

- preventorlar о‗rnatilgan lubrikatorlarni uzunligi bо‗yicha; 

- egiluvchan tizmani bо‗ylama egilish imkoniyatiga qarab chegaralanadi. 

―Teshish‖ zichligini joylashtirish, teshgichlarning о‗lchamlari va hokazolar, tik 

yoki qiya quduqlarda qо‗llanilgan teshgichlar gorizontal quduqlarda ham qо‗llaniladi. 

Gorizontal  quduqlarda  teshiklar  zichligidan  kam  foydalaniladi,  gorizontal  uchastkada 

kо‗priklar  о‗rnatish,  tiqin  va  boshqa  bekituvchi  qurilmalar  о‗rnatish  uchun  teshiklar 

oralig‗ida  kattaroq  masofa  qoldiriladi.  Bu  afzallikni  kо‗rsatadi  va  stvol  zonasining 

atrofi kichik ahamiyatga ega ekanligini tushuntiradi. Gorizontal quduqlarda teshiklarni 

zichligini asoslash hozirgi kunda muammoli masalalardan hisoblanadi. 

Depressiyada  quduqni  teshish  quduqdagi  bosim  qatlam  bosimidan  past 

bо‗lganda amalga oshiriladi. Bu bosimning farqidan teshilgan teshiklardagi tog‗ jinsi 

bо‗lakchalarini  tozalashda  foydalaniladi.  Gorizontal  quduqlarda  qatlamning 

о‗tkazuvchanligi  pasayib  ketgan  bо‗lsa,  katta  qiymatdagi  depressiyada  teshiladi. 

---

 

347 

Shunday  qilib,  katta  depressiya  mahsuldor  qatlamlarning  о‗tkazuvchanligi  past  

bо‗lganda oqimni jadallashtirish uchun qatlamni teshilganligiga ishonch hosil qilinadi. 

Gorizontal  quduqlarda  teshilgan,  mahsuldor  qatlamning  gorizontal  uchastkasini 

uzunligi  2000  metrdan  yuqoridir.  Respublikamizning  janubiy-g‗arbiy  zonasida 

burg‗ilangan    kuduqlarning  kо‗pchiligida  gorizontal  stvollarning  uzunligi    300–700 

metrni tashkil qiladi (Shimoliy О‗rtabuloq, Kо‗kdumaloq, Janubiy Kemachi, Kruk va 

h.k.).