|
II bob. NEFT VA GAZ QUDUQLARNI ISHLATISHDA
QО„LLANILADIGAN QUVURLARNI MONTAJI VA
EKSPLUATATSIYASI
2.1. Burg„ilab tugallangan quduq stvolining jihozlari
Quduqlarni ishlatishda, ya‘ni neftni har xil usullarda qazib olishda, quduqdan
suvni kо‗tarishda, ta‘mirlash ishlarida, neft, gaz va suvni quduqlardan yig‗ish va
tashishda qо‗llaniladigan jihozlar tо‗g‗risidagi ma‘lumotlar keltirilgan.
Quduqlar ishlatishga tushirilgandan keyin favvora, kompressor va nasoslar
yordamida ishlatilganda qо‗llaniladigan quvurlar, kon territoriyasida gaz, neft va
suv uzatmalari uchun yotqizilgan quvurlar, pakerlar, quduqlardan neftni har xil
usullarda qazib olishda, ta‘mirlash, qatlamga ta‘sir qilishda va mashina
yuritmalarida qо‗llaniladigan jihozlar tо‗g‗risida ma‘lumotlar bayon etilgan.
Quduq stvolini tugallash ishlari uning konstruksiyasiga muvofiq tanlanadi.
Quduqning konstruksiyasini ishlatish, qazib olishni jadallashtirish yoki quduqni
ta‘mirlashda qо‗llaniladigan jihozlarni tanlanish darajasiga bog‗liqdir.
Ma‘lumki, quduqning konstruksiyasi, quduq stvolining diametri burg‗i
о‗lchamlariga, burg‗ilash chuqurligiga, mustahkamlash tizmasining diametri va
tushirish chuqurligiga, sement aralashmasining kо‗tarilish balandligiga qarab
aniqlanadi.
Ba‘zida quduqlardan foydalanish ishlarida bunday parametrlar haqidagi
ma‘lumotlar kerak bо‗ladi. Bu ma‘lumotlar asosida quduqlar jihozlar bilan tо‗g‗ri
jihozlangan va tejamkor texnologik rejimi, quduqlardan foydalanishda ishlatish
tizmalarning va quduq ustidagi mustahkamlash quvurlarning konstruksiyasining
bog‗lanmasini о‗lchamlari tо‗g‗ri tanlanadi.
Mustahkamlash
tizmasining
ichki
diametriga
muvofiq
quduqqa
tushiriladigan jihozlarning gabarit о‗lchamlari chegaralanadi. Jihozlarning
о‗lchamlari parametrlarning kattaligiga bog‗liq bо‗ladi, kо‗pincha quduqqa
nasoslarni uzatish va botma elektr dvigateli, quduq nasoslarning quvvati, ba‘zi bir
46
holatlarda quduqning ishlatish tizmasining diametrini kichikligi quduq orqali
qatlamdan olinadigan mahsulotning miqdorini chegaralaydi.
Tizma boshchasi haqidagi hamda yuqori flanetsning ma‘lumotlari quduq
ustiga montaj qilinadigan ishlatish jihozlarning biriktiruvchi elementlarini
aniqlashda kerak bо‗ladi. Quduqni ishlatishda ba‘zi bir holatlarda kо‗pgina
ma‘lumotlar talab qilinadi. Masalan, qatlamga issiqlik ta‘sirida ishlov berishda
sement halqasining о‗lchamlari, sement toshi va aralashmasining sifatini bilish
talab qilinadi[15].
Geologik sharoitga va quduqlarni burg‗ilash shartiga bog‗liq holda quduqqa
ikkita, uchta yoki undan kо‗p mustahkamlash tizmalari tushiriladi (2.1-rasm, a, b,
d). Quduqdagi mustahkamlash tizmasining soniga muvofiq tizma boshchasining
murakkabligi ham о‗zgaradi (2.1-rasm).
Tizma boshchasi mustahkamlash quvurlarning tizmasini osilgan holda saqlab
turadi, quvurlar oralig‗idagi fazoni germetiklaydi, yuqoridagi flanetsga esa ishlatish
jihozlari ulanadi. Ichki tizma esa odatda ponaga osib qо‗yiladi.
Shunday qilib, quduqning ustiga tizma boshchasi (tizma bog‗lanmasi)
о‗rnatiladi. Tizma boshchasi tizmalar oralig‗idagi fazoni ajratadi va ulardagi
bosimni nazorat qiladi. U rezbaga о‗tqaziladi yoki payvandlash yordamida
konduktorga о‗rnatiladi. Oraliq va ishlatish tizmalari ponaga yoki muftaga osiladi.
Tizma bog‗lanmasining konstruksiyasida quyidagi imkoniyatlar oldindan kuriladi:
-tizmalar oralig‗idagi fazoni germetikligini tiklashda pakerlar oralig‗idagi
bо‗shliqqa konsistentli surkov materiallarni uzatishning imkoniyati;
-flanetsli birikmalarni opressovka qilish;
-tizmalar oralig‗idagi bosimni nazorat qilish;
Quduqda sementlash ishlarini olib borish.
Ba‘zida tizma boshchasiga ishlatish tizmasini yuqoriga siljishi uchun sal‘nik
о‗rnatiladi.
Tizma bog‗lanmasining asosiy elementlariga quyidagilar kiradi:
bog‗lanadigan tizmalarning soni; ularning diametrlari; о‗lgan va sovuq
makroiqlimiy sharoitlarga bog‗lanma tizmasini korpusi hisoblangan bosim
47
kattaligi; K2, K2I, K3 korrozion chidamlilikni bajarilishi oltingugurt miqdori 6
%dan qо‗shiladi.
Tizma bog‗lanmasini belgilashda quyidagi shifrlash tizimi qо‗llaniladi.
Mustahkamlash tizmasining bog‗lanmasini jihozlarini tо‗liq shifri shartli holatda
quyidagi kо‗rinishda belgilanadi: OKKX-X1-X2X3X4X5; bu yerda OK-tizma
bog‗lanmasi jihozi; K-osma ponali; X-ponaga osiladigan tizmaning soni; X1-ishchi
bosim; X2-ishlatish tizmasining diametri; X3-birinchi oraliq tizmasining diametri;
X4-yо‗llanmaning diametri; X5- korroziya bо‗yicha chidamlilikni bajarilishi.
Masalan, pona osmali ikki tizmali bog‗lanma jihozlar (ishlatish tizmasining
diametri 168 mm va yо‗llanmani ishlatish tizmasining diametri 324 mm)
bо‗lganda N
2
va CO
2
ning miqdori 6 %gacha bо‗lsa quyidagicha ifodalanadi:
OKK2-350-168x245x324x2.
Uch korpusli tizma bog‗lanmasi bir flanetsli halqali tizma boshchasidan (1)
va ikki flanetsli tizma boshchasidan (2 va 4). Tizma boshchasiga korpus (9,13,16),
ponali osmalar (8,12,15), tayanch va qisuvchi halqalardan tuzilgan pakerlar (6) va
elastik zichlanmalardan (5,7) tashkil topgan.Tizma boshchasining yon tomonga olib
chiquvchi korpusiga bosimni nazorat qilish uchun manifold о‗rnatiladi va u
bekituvchi qurilmalar (10,14,17), tegishli manometr (11), flanetsli yoki rez‘bali
berkitgichlar (3) kiradi (2.2-rasm).
Quduqlarni ishlatishda tizma boshchasi quvurlar oralig‗ini faqatgina
germetiklamasdan, balki undagi bosimni о‗lchashga imkoniyat beradi, gazni undan
olib chiqib ketadi yoki gaz paydo bо‗lganda ularni suyuqlik bilan tо‗ldiradi. Buning
uchun tizma boshchasida teshik о‗rnatilgan bо‗ladi va u tiqin bilan berkitiladi.
Tiqin bilan berkitilgan joyga manometrlarning quvurini va texnologik quvur
uzatmalari ulanadi. Ba‘zi bir holatlarda tizmalar bir-biriga nisbatan siljitilganda
quvur orqasidagi fazoni germetikligi ta‘minlanadi. Bunda tizma boshchasi sal‘nik
bilan jihozlanadi va ishlatish tizmasi tik yо‗nalish bо‗yicha siljitilganda quvur
orqasi fazosidagi germetikligini buzilmasligini ta‘minlaydi.
48
Do'stlaringiz bilan baham: | 
