O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

3.12-rasm. Oraliq halqali va sovitish 

kamerali yumshoq tiqinli zichlagich: 

1-uskuna qobig‗i; 2-zichlagich qobig‗i; 3-val; 

4-tayanch vtulkasi; 5- sovutish kamerasi; 6-

tenglashtiruvchi vtulka; 7- shpilka; 8-

bosuvchivtulka; 9-oraliq halqa (fonar); 10- 

yumshoq tiqin

 

3.13-rasm. Toresli zichlagich

. 

a-yakka zichlagich; b- qо‗sh zichlagich; 1-

zichlanayotgan uskuna korpusi; 2- qopqoq;3-

qopqoqning zichlanuvchi halqasi; 4-о‗zg‗almas 

vtulka; 5-val; 6-qо‗zg‗aluvchan vtulkaning 

zichlaguvchi halqasi; 7-qо‗zg‗aluvchan vtulka; 

8- shtift; 9-prujina; 10-prujina gilzasi.

 

 

Prujina (ba‘zi konstruksiyalarda – bir necha prujina) ishga tushirishdan oldin 

va  ularni  tо‗xtatishda  vtulkalarning  yonbosh  yuzalarining  mustahkam  kontaktini 

ta‘minlashi kerak. Prujinalarni о‗rnatishdan avval ularda yoriqlar va tirnalgan joylar 

yо‗qligiga ularning о‗lchamlari chizmalarga qat‘iy tо‗g‗ri kelishini va ular kerakli 

darajada  egiluvchanligini  ta‘minlashiga  amin  bо‗lgandan  sо‗nggina  ularni 

yaxshilab tekshirishga yuboriladi. Prujina о‗lchamlarini 0,05 mm gacha aniqlikdagi 

tayyorlangan  kalibrlarda  tekshiriladi.  Prujina  о‗rami  yon  yuzalariga  alohida 

ahamiyat  beriladi;  ular  parallel  bо‗lishi  kerak,  aks  holda  bunga  ularni  shliflash 

orqali erishiladi.  

Zichlovchi  elastik  halqalar  zichlagichning  eng  muhim  detallari  hisoblanadi, 

shuning uchun ularni nafaqat о‗sha muhitga chidamli materialllardan, balki yetarli 

darajada  egiluvchanlikka  ega  bо‗lgan  va  ishqalanish  sharoitida  uzoq  muddat 

ishlaydigan  materiallardan  tayyorlanadi.  Bunday  material  sifatida  tegishli 

---

 

106 

markadagi  rezina,  shuningdek  ftoroplast  qо‗llaniladi.  Rezina  halqalari 

tayyorlanadigan  press  formalar  yuqori  aniqlikka  ega  bо‗lishi  kerak  va  formadan 

chiqarib  olingandan  sо‗ng  rezinani  kirishini  hisobga  olish  zarur.  Yig‗ish  vaqtida 

halqalar  uyalarda  zich  о‗rnashishlarini,  talab  etilayotgan  amortizatsiya  darajasini 

ta‘minlashlari va valdagi qо‗zg‗aluvchan halqalarni  aylanmay  qolishligini  kuzatib 

turish kerak. 

Shponkalar yoki shtiflarni valga (gilzaga) zich о‗rnatiladi, ularni о‗lchamlari 

aniq  ushlab  turilishi  zarur.  Ularga  tushayotgan  kuch  unchalik  katta  emas,  shuning 

uchun  agar  ularni  yuzalarini  va  ular  bilan  tutashadigan  zichlovchi  halqalarni 

qо‗zg‗aluvchan  pazlarini  silliqlansa,  uzoq  vaqt  davomida  yemirilish  sodir 

bо‗lmaydi va qо‗zg‗aluvchan detallarni aylanmay qolishining oldi olingan bо‗ladi. 

Yig‗ish  oldida  zichlanish  detallarini  barchasini  kerosin  bilan  yuvilib,  quritilib  va 

toza  mashina  moyi  bilan  moylanadi.  Qismlarga  ajratish  va  yig‗ish  zichlanish 

konstruksiyasidan  aniqlanadi  yoki  tayyorlovchi  –  zavod  tomonidan  texnik 

yо‗riqnomada kо‗rsatiladi. 

Yig‗ilgan  toresli  zichlagichlarni  maxsus  stendlarda  yoki  uskuna  bilan 

birgalikda tekshirish mumkin. Yuklama ostidagi zichlanish ishlari sifati zichlovchi 

moyni  sizib  chiqishi  kattaligi  bilan  xarakterlanadi,  bu  kattalik  pasportda 

kо‗rsatilgan chegaralardan oshmasligi kerak. Toresli zichlanishdan oldin moyning 

bosimi  muhit  bosimidan  0,05  –  0,15  MPa  ga  ortiq  bо‗lishi  kerak.  Moy  toza  va 

sovitilgan  bо‗lishi  kerak.  Buning  uchun  uni  maxsus  muzlatgichdan  va  filtrdan 

о‗tkaziladi.  Zichlagich  kamerasini  suvli  g‗ilofga  tushiriladi,  kamerani  muntazam 

ravishda  chо‗kmalardan  tozalab  turiladi.  Toresli  zichlamalarni  ishga  tushirish 

sistemaga moy sirkulyasiyasini yо‗lga qо‗yilgandan keyingina mumkin bо‗ladi.