O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

7.12-rasm. Bir korpusli gazli yakorni 

printsipial sxemasi

. 

1-korpus; 2-quvur; 3-gaz pufagi; 4-qabul klapan; 

5-teshik.

 

7.13-rasm. Qumli yakorni printsipial sxemasi: 

a-qum; b-qumli suyuqlik.

 

 

Qum  ajraladi  va  yakorni  pastki  qismiga  to‘planadi.  Quvurlar  qum  bilan  to‘lib 

qolgandan keyin yakor ko‘tarib olinadi va tozalanadi. 

Yakorning  uzunligi  hisoblanib,  shunday  tanlanadiki,  uning  to‘lishi  chuqurlik 

nasosining eyilishi va almashtirish vaqtlariga mos kelishi kerak. 

Qumlarning  yaxshi  chiqishini  ta‘minlash  uchun,  nasosga  ichi  bo‘sh  bo‘lgan 

shtanga  o‘rnatiladi.  Ichi  bo‘sh  shtanga  sifatida  nasos-kompressor  quvurlari 

qo‘llaniladi.  Quvurli  shtangalar  nasosning  plunjeriga  tebratma-dastgohdan  keladigan 

harakatni  uzatadi  va  bir  vaqtning  o‘zida  quduqdan  haydab  chiqariladigan  suyuqlikni 

qabul qiladigan quvur uzatma hisoblanadi. 

---

 

238 

Quvurli shtangalar plunjerga maxsus uzatmalar yordamida biriktiriladi. 

Suyuqlik  plunjerdan  chiqadi  va  ichi  bo‘sh  shtangaga  to‘planadi.  Suyuqlik 

plunjer  sirtiga  va  silindrning  ichki    sirtiga  ishqalanmaydi,  chunki  qumning  plunjerga 

yopishib qolishi mumkin emas. Bunday holatda suyuqlikning yer ustiga chiqish tezligi 

oshadi hamda qum ham yaxshi olib chiqariladi. 

7.14-rasmda  otma-nasos  qurilmasini  egiluvchan  shtangli  nasosni  quvurining 

shtangasini  ishi  ko‘rsatilgan.  Bunday  nasos  qurilmasi  qo‘yidagi  tartibda  montaj 

qilinadi.  Chuqurlik  nasosining  silindri  nasos–kompressor  quvurlari  yordamida 

quduqqa tushiriladi, plunjer esa quvurli shtangalarga tushiriladi. 

Yuqoridagi ichi bo‘sh (3) shtanganing yuqori uchiga vertlyug (2) payvandlanadi. 

Vertlyug  yordamida  quvurning  shtangali  tizmasi  tebratma  dastgohga  (1)  osiladi. 

Quvurli shtanganing (3) yuqori qismiga kalta quvur (4) flanets bilan payvandlanadi va 

flanetsga  (5)  egiluvchan  shlang  (6)  mahkamlanadi.  Shlangning  boshqa  uchiga  flanets 

bilan birgalikda otma tizim (7) bolt yordamida biriktiriladi. Nasos quvurlari va quvurli 

shtangalar  oralig‘idagi  halqa  fazosi,  suv  yoki  neft  bilan  to‘ldiriladi,  plunjer  pastga 

harakatlanganda muvozanatsizligini bartaraf etadi.