O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

7.5-rasm. Klapanli о„rindiqlarni bosib о„rnatish. 

1-klapanli korobka; 2- klapan; 3- о‗rindiq; 4- siquvchi vtulka; 5- klapanli korobka qopqog‗i. 

 

Klapan  singanligi  yoki  ishchi  yuzasi  yemirilganligi  aniqlangan  hollarda 

ta‘mirlanadi  va  yaroqsizga  chiqariladi.  Singanlik  xarakteri  klapan  konstrusiyasiga 

bog‗liq. Kо‗pincha yо‗naltiruvchi qovurg‗alar va quyruqlar sinib qoladi, ammo klapan 

tarelkalari  sinishi ham  uchrab  turadi. Prujinali klapanlarda  prujinalar  sinishi  mumkin. 

---

 

221 

Klapanlarni  payvandlab,  keyin  о‗rindiq  bilan  birga  о‗zaro  ishqalanishni  о‗z  ichiga 

olgan mexanik ishlov berib va suyultirib, qoplab qayta tiklanadi. Klapanlarni bevosita 

yig‗ilgan nasosda ham surkash ham amalda uchrab turadi. 

Klapan  quyrug‗i  yonbosh  tayanch  yuzalarining  va  qopqoqning  yemirilishi 

natijasida, 

shuningdek 

tortib 

chiqarilayotgan 

mahsulot 

qovushqoqligi 

va 

temperaturasining keskin о‗zgarishi natijasida yuzaga keladigan klapanlar kо‗tarilishi 

balandligini  rostlash  о‗ta  muhim  operisiya  hisoblanadi.  Turli  qovushqoqlikka  ega 

bо‗lgan  suyuqliklarni  tortib  chiqarishda  qabul  qiluvchi  va  haydovchi  klapanlarning 

nominal kо‗tarilishi kattaligi nasosning pasportida kо‗rsatilgan bо‗lishi shart, aks holda 

uni  hisoblash  yо‗li  bilan  topiladi.  Kо‗tarilish  balandligini  klapan  quyrug‗ini  yо‗nish 

yoki suyultirib qoplash orqali rostlanadi. 

Klapan  qopqoqlarini  yakuniy  о‗rnatishdan  oldin  qopqoq  yuzalarini  va  qobiqni 

eski  tiqin  qoldiqlaridan  va  iflosliklardan  tozalanadi.  Yangi  tiqinlarni  grafit-moy 

mastikasi  bilan  qoplanadi,  bu  tiqinning  metallga  erib  yopishib  qolmasligi  uchun 

qilinadi. Xuddi shunday mastikani klapanli qopqoqni konstruktiv bezatishga mos holda 

qobiqning konusli uyasiga tiqinsiz quyishda (masalan, issiq moddalarni tortib chiqarish 

uchun foydalaniladigan nasoslarda) qо‗llaniladi.