O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti

Nazorat savollari: 
1.
Dori vositalarni olishdagi ilmiy markazlar 
2.
Dori vositalarning olinish yo‘llari 
3.
Sintetik usulda olingan dori vositalarga misol keltiring
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. O‘zR “Standartlash haqida”gi qonuni 28 dekabr 1993 y 
2. Dori vositalarining sifati standartlari. Asosiy talablari.TSt 42-01:2002 
3.O‘zR farmatsevtika faoliyati. 1t, 2001 y. 
4. Ma’ruza matnlari 

---

37 
5-Mavzu: Dori moddalarining biologik ta’siri va turg‘unligi bilan bog‘liq bo‘lgan kimyovmy 
reaksiyalar (gidroliz, oksidlanish, qaytarilish, parchalanish reaksiyalari va boshqalar). Dori
vositalari turg‘unligini oshirish usullari. 
Reja: 
1. Dori moddalarniig barqarorligi 
2.Dori moddalarniig barqarorligiga ta’sir etuvchi omillar 
3.Dori moddalarniig barqarorligi bilan bog‘liq bo‘lgan kimyoviy reaksiyalar 
4.Dori vositalarini turg‘unligini oshirish yo‘llari
5.Ba’zi stabilizator qo‘shilgan dori turlarining tahlili 
6.Dori moddalarining saqlanish muddatlarini aniqlash 
Tayanch iboralar:
dori moddalarining biologik ta’siri va barqarorligi bilan bog‘liq bo‘lgan 
kimyovmy reaksiyalar (gidroliz, oksidlanish, qaytarilish, parchalanish reaksiyalari va boshqalar). 
Dori vositalarini turg‘unligini oshirish yo‘llari.
Dori modda va tayyor dori turlarining sifatini va farmakologik faolligini tavsiflab beruvchi 
muxim omillaridan biri bu ularning barqarorligidir. Dori darmonning hozirgi vaqtda keskin 
ko‘payib ketishi va sanoatda ishlab chiqarishning keskin rivojlanishi ularni saqlash jarayonida 
tashqi muxit va boshqa turli omillar ta’siridan himoya qilish yo‘llarini ilmiy asosda o‘rganish, 
qulay saqlash sharoitini ishlab chiqish bugungi kunning muhim vazifalaridan biri
hisoblanadi.Dori vositalarining aksariyati tashqi muxit omillari ta’sirida parchalanib, indeferent 
yoki kam ta’sirli, ba’zida esa toksik ta’sirga ega bo‘lgan moddalarga o‘tib qoladi. Bunda dori 
vositasining tashqi ko‘rinishi o‘zgarib qolishi yoki o‘zgarmasligi ham mumkin.Dori moddalarning 
parchalanib, uning sifati o‘zgarib qolganligi MX talabiga ko‘ra tahlil qilib ko‘rilgandan keyingina 
ma’lum bo‘ladi. Dori moddalarning barqarorligiga salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi omillarga yorug‘lik 
nurlari, atrof muxit harorati, havo namligi, havo tarkibidagi kislorod, karbonat angidridi va ba’zi 
gurux dori moddalar uchun esa turli mikroorganizmlar ta’siri kiradi. SHuningdek, qadoklash 
vositalari hamda eritma muxiti ham dori vositasining barqarorligiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. 
Eritma muxitniig pH qiymati dori moddalarda boradigan kimyoviy jarayonni tezlaishtirib, ayniqsa 
oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarining tezlanishiga sabab bo‘ladi. Ko‘pchilik xollarda dori 
vositalarining sifati o‘zgarib qolishi bir necha omillarning birgalikdagi ta’siri natijasida ham 
yuzaga keladi. Bu omillar ta’sirida gidrolizlanish, oksidlanish-qaytarilish, dekarboksillanish, 
izomerlanish va boshqa jarayonlar ketishi mumkin.