O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti

Beruniy

Beruniy zamonasining turli bilimlari to‘g‘risida teran tadqiqotlar qilgan, dunyoda kam uchraydigan olimlardandir. U 153 ta asar yozgan. Beruniyning asarlarida ulug‘ olimlarga xos ikki xususiyat mavjud:

1. Hur va betaraf muomalada bo‘lish.

2. Musbat bilimga nomuvofiq va aqlga uyg‘un bo‘lmagan bo‘sh va asossiz fikrlarga bog‘lanib qolmaslik.

Uning fikricha, insonlar uch sabab bilan baxtsizlikka duchor bo‘ladilar:

.

Beruniy axloq tarbiyasiga katta ahamiyat bergan. Unga ko‘ra, mardlik, jasorat faqat o‘zini emas, boshqalarni ham o‘ylamoqdir.

O‘zbek xalqining ulug‘ farzandi, insonparvar, ma’rifatparvar Alisher Navoiy (1441-1501) XV asrda tavallud topdi, temuriylar davrida yashab ijod qildi. Alisher Navoiy ilmiy va adabiy faoliyatida ham, ta’lim-tarbiya haqida bildirgan fikrlarida ham o‘zidan oldin o‘tgan Abu Nasr Forobiy, Abu Rayhon al-Beruniy, Abu Ali ibn Sino, Mirzo Ulug‘bek va boshqa mutafakkirlar an'anasini davom ettirdi va boyitdi. Asarlaridan biri “Xamsa” o‘zbek she’riyatining gultoji bo‘lib, Navoiy ularni 1483 yilda boshlab, 1484-85-yillarda yozib tugatgan.

Alisher Navoiyning bu asarida odob va kamtarlik, qanoat, insof, vafo, ishq, rostgo‘ylik, do‘stlik, birodarlik va boshqa ajoyib insoniy fazilatlar, haqida, ilm-fan va olimlar, mehnat ahli haqida keng va atroflicha fikrlar aytiladi. Alisher Navoiyning fikricha, inson dunyoda barcha mavjudotlardan yuksak, aziz va qadrlidir. Bolani juda kichik yoshidan boshlab tarbiyalamoq darkor. Tarbiya insonning o‘zida yaxshi odat va fazilatlar hosil qilishiga yordam beradi. Navoiy fan sohalari: adabiyot, tarix, til bilimlarini, san'atning turli sohalari: musiqa, rasm, xattotlik, me'morlikni rivojlantirish uchun harakat qilish bilan birga, ilm va san’at arboblariga yordam berar, ularni rag‘batlantirar va maslahatlar berar edi.