O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’zbekiston xalqaro islom akademiyasi

Kodlashtirish deb axborotni bir tizimdan boshqa tizimga ma’lum bir belgilar yordamida belgilangan tartib bo’yicha o’tkazish jarayoniga aytiladi.

Kriptografiya deb maxfiy xabar mazmunini shifrlash, ya’ni ma’lumotlarni maxsus algoritm bo’yicha o’zgartirib, shifrlangan matnni yaratish yo’li bilan axborotga ruxsat etilmagan kirishga to’siq qo’yish usuliga aytiladi.

Steganografiyaning kriptografiyadan boshqa yana o’zgacha masalasi xam bor, ya’ni uning maqsadi - maxfiy xabarni o’zining mavjudligini xam yashirish. Bu ikkala usul birlashtirilishi xam mumkin va natijada axborotni ximoyalash samaradorligini oshirish uchun ishlatilishi imkoni paydo bo’adi (masalan, kriptografik kalitlarni uzatish uchun).

Kompyuter texnologiyalari steganografiyaning rivojlanishi va mukammalashuviga yangi turtki berdi. Natijada axborotni himoyalash sohasida yangi yo’unalish - kompyuter steganografiyasi paydo bo’ldi.

Global kompyuter tarmoqlari va multimedia sohasidagi zamonaviy progress telekommunikatsiya kanallarida ma’lumotlarni uzatish xavfsizligini ta’minlash uchun mo’ljallangan yangi usullarni yaratishga olib keldi. Bu usullar shifrlash qurilmalarining tabiiy noaniqligidan va analogli video yoki audiosignallarning serobligidan foydalanib, xabarlarni kompyuter fayllari (konteynerlar) da yashirish imkonini beradi. Shu bilan birga kriptografiyadan farqli ravishda bu usullar axborotni uzatish faktining o’zini xam yashiradi.

K. Shennon sirli yozuvning umumiy nazariyasini yaratdiki, u fan sifatida steganografiyaning bazasi hisoblanadi. Zamonaviy kompyuter steganografiyasida ikkita asosiy fayl turlari mavjud : yashirish uchun mo’ljallangan xabar - fayl, va koteyner - fayl, u xabarni yashirish uchun ishlatilishi mumkin. Bunda konteynerlar ikki turda bo’ladi: konteyner - original (yoki «bush» konteyner) - bu konteyner yashirin axborotni saqlamaydi; konteyner - natija (yoki «tuldirilgan» konteyner) - bu konteyner yashirin axborotni saqlaydi. Kalit sifatida xabarni konteynerga kiritib qo’yish tartibini aniqlaydigan maxfiy element tushuniladi.