O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

65-
 
rasm. 
Pokovkalar konstruksiyasini belgilash sxemasi. 

---

3-
 
§. Presslar yordamida shtamplash 
 
Sanoatda krivoshipli gorizontal, elektr va gidravlik 
hamda boshqa xil presslardan ko‘proq qo‘llaniladi. 
1. Krivoshipli bolg‘alash-shtamplash presslarida 
shtamplash. 
Bu presslar istiqbolli uskunalardan biri bo‘lib, bu 
presslarda shtamplash bolg‘alarda shtamplashga qaraganda 
ish unumining va pokovka aniqligining yuqoriligi, metall 
chiqindisining kamligi, murakkab shaklli, aniq o‘lchamli, 
tekis yuzali pokovkalarning olinishi va boshqalar ularning 
keng qo‘llanilshiga asosiy sababdir, lekin ular ayrim 
kamchiliklardan 
ham 
xoli 
emas, 
jumladan, 
yuqori 
aniqlikdagi prokat chiviqlari talab etishi, zagotovka 
kuyindisiz bo‘lishi va boshqalar (66-rasm). 
4-
 
§. Pokovkalarni uzil-kesil ishlash 
 
Metallarni qizdirib shtamplash jarayonining yakunlovchi 
operatsiyalariga 
pitrlarni 
qirqish, 
teshiklar 
ochish, 
pokovkalarni tekislash, termik ishlash, tozalash va ba’zida 
sovuqlayin kalibrlash ishlari kiradi. 
Pitrlarni qirqish. 
Pitrlar qizigan holatda ham, sovigandan 
keyin ham qirqiladi. Bu metall xossasiga bog‘liq, masalan, 
legirlangan va ko‘p uglerodli po‘latlar shtamplanganda 
ularning pitrlari qizigan holatida kesiladi, chunki sovigandan 
keyin kesilsa, darzlar hosil bo‘lishi mumkin. 

---

66-rasm. 
Krivoship shtamplash pressi sxemasi: 
1 – dvigatel; 2 – raaxovik; 3 – val; 4 – krivoshipli val; 5 va 6 – tishli 
g‘ildiraklar; 7 – friksion mufta; 8 – lentali tormoz; 9 – shatun; 
10 – polzun; 11 – stol. 
67-rasm. 
Pokovka pitr va parda metallini qirqib tushirish sxemasi: 
1 – puanson; 2 – matritsa; 3 – pitr; 4 – parda; 5 – pokovka. 
Qizigan 
holatda 
qirqish 
shtamplangandan so‘ng 
shtamplash 
agregatining 
tarkibiga 
kiruvchi 
pressda 
bajariladi. Teshiklar ochish yuqoridagi ko‘rgan usulimizning 
xususiy holidir. Bu xil shtamplarda kesgich dementi matritsa 

---

bo‘lmay, balki puanson bo‘ladi. Pitrlarni qirqish uchun 
zaruriy kuch qiymatini tubandagi formula bo‘yicha aniqlash 
mumkin: 
R = 1,25 · τ
kr
 · δ · S, 
bunda 1,25 matritsa va puansonning keskich qirrani 
o‘tmaslanishini hisobga oladigan koeffitsiyent; 
τ
kr
 
– qirqish 
haroratida metallini kesishga qarshiligi; 
δ 
– kesish joyidagi 
pitr qalinligi; mm 
S 
– pokovkaning ajralish tekisligidagi 
perimetri, mm.