O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

Pechni ishga tushirish. 
Pechni ishga tushirish uchun 
avvalo, o‘txonasiga tarasha-o‘tin qalab yoqiladi. Keyin 
ustiga oz-ozdan furma teshiklaridan 600–800 mm. gacha 
ko‘tarilguncha koks kiritiladi (bunga salt kolosha deyiladi). 
So‘ngra pechga kichikroq bosimda havo haydaladi. Havoni 
haydash bilan birga salt kolosha ustiga avval ma’lum 
miqdorda koks, keyin esa (20–45% LK1-LK7 domna 
cho‘yani (chushka), 60–40% cho‘yan chiqindilar, 10–25% 
po‘lat chiqindilar, ferro qotishmalar va ohak toshi porsiyalab 
kiritib boriladida havo bosimi esa normal bosimga 
yetkaziladi. 
Bu sharoitda yonayotgan koks (2C+O
2
=2CO) hamda 
havo azoti va boshqa gazlar pechni yuqori qismiga ko‘tarilib 
shixta materiallarini qizdira boradi, ma’lum vaqtdan keyin 
shixta materiallar suyuqlanib pastga oqa boradi va pechga 
shixta materiallari kiritib turiladi. Salt kolosha esa sirtidagi 
yonmagan koks hisobiga o‘z hajmini tiklaydi va ustidagi 
shixta materiallarini ko‘tarib turadi. Bu jarayonda suyuqla- 
nayotgan shixtadagi metall salt kolosha oralig‘idan o‘ta koks 
hisobiga uglerodga to‘yina borib o‘txonada cho‘yan yig‘ila 
boshlaydi. Shuni qayd etish joizki, bu jarayonda Si, Mn 
quyadi, S miqdori koks hisobiga 40-50% ortadi, lekin P 
miqdori o‘zgarmaydi. O‘txonada yog‘ilayotgan suyuq, 
cho‘yandan har soatda namuna olinib, undagi C, Si, Mn va S 
miqdorlari spektral analiz qilib boriladi. Qachonki cho‘yan 
kutilgan tarkibga kelgach, u pechdan chiqariladi. 
Keyingi yillarda vagrankalarning ish unumini oshirish, 

---

koksni tejash, cho‘yan xossalarini yaxshilash, havoni zararli 
chiqindilardan muhofaza qilish maqsadida ajrayotgan 
gazlarni tozalash apparatlarida tozalash, ularni rekuperator 
qurilmalarda yoqish, havoni qizdirib pechga haydashdan 
foydalanish borasida qator ishlar amalga oshirilmoqda. 
43-rasm. 
Vagranka pech sxemasi: 
1 – poydevor; 2 – ustun; 3 – qopqoq; 4 – taglik; 5 – havo puflagich 
furmasi; 6 – ventilator; 7 – futerovka; 8 – g‘ilof; 9 – cho‘yan plita; 
10 – shixta solish darchasi; 11 – uchqun so‘ndirgich; 12 – truba; 
13 – badya; 14 – cho‘yan chiqish novi; 15 – cho‘yan yig‘gich; 
16 – shlak chiqish teshigi; 17 – cho‘yanning yig‘gichdan chiqish 
teshigi; 18 – kovsh. 
Quyma olish sexlarida. Kichik konvertorlarda vagran- 
11 
10 
9 
8 
7 
6 
5 
4 
14 
15 
16 
17 
3 
2 
1 
18 
13 
12 

---

kada olingan suyuq cho‘yan kiritilib, uni yon teshigidagi 
furmalaridan metall sathiga havo ma’lum bosimda 
haydaladi. Konvertorda kechayotgan jarayonda ajralayotgan 
uglerod (II) oksid gazi havo kislorodi hisobiga to‘la yonib, 
metallni o‘ta qizdiriladi. Odatda bunday konvertorlar 0,5-3 t. 
gacha o‘ta qizigan po‘lat olish uchun mo‘ljallangani sababli 
kichik bessemer konvertorlar deyiladi. Bu konvertorlarning 
ish unumi yuqori, biroq bunda cho‘yandagi S va P dan 
qutilib bo‘lmaydi. 
XVIII
 
bob. QUYMALAR OLISHNING MAXSUS