O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

38-rasm. 
Quyma qolipni tayyorlash ketma-ketligi va unga metallni 
quyib quymani olish sxemasi: 
1 – model taglik taxtasi; 2 – model; 2’ – oziqlantirgich model; 
3 – pastki opoka; 3’ – qolip materiali; 4 – shibba; 4’ – sim; 5 – ustki 
opoka; 6 – shtir; 7 – shlak tutqich modeli; 8 – elak; 9 – lineyka; 
10 – sterjen. 
4 
5 
1 
3 
a 
b 
5 
v 
g 
d 
e 
i 
z 
9 
6 
8 
2 3 
4
1 

---

3-§. Qoliplarni mashinalarda tayyorlash 
 
Quymakorlik sexlarida foydalaniladigan mashinalarning 
ishlash prinsiplariga ko‘ra: 1) presslovchi; 2) silkituvchi; 
3)
silkitib presslovchi; 4) qum otar kabi asosiy turlari bor. 
Ishlatilishiga sarflanayotgan energiyaga ko‘ra dastaki, 
pnevmatik, gidravlik, mexanik mashinalarga ajratiladi. 
1.
 
Qoliplarni presslovchi mashinada tayyorlash. 
Bunday mashinalar konstruksiyasiga ko‘ra opokadagi qolip 
materialni ustidan va silkitib preslovchilarga bo‘linadi. 39- 
rasm, a, b da ustidan va silkitib presslovchi mashinalarning 
tuzilishi va ishlash sxemasi keltirilgan. 
39-rasm. 
Ustidan (a) va silkitib (b) presslovchi mashinalarning 
tuzilishi va ishlash sxemasi: 
a – ustidan presslovchi va b –silkitib presslovchi mashina; 
1 – silindr; 2 – porshen; 3 – stol; 4 – model taglik plitasi; 5 – model; 
6 – opoka; 7 – rama; 8 – kolodka; 9 – traversa. 

---

39-rasm, a dan ko‘rinadiki, stol (3) porshen (2) bilan 
birga yasalgan bo‘lib, porshen silindr (1) ga kiritilgan, stol 
(3) ga model taglik plitasi (4), unga esa model (5) 
o‘rnatilgan. Opoka (6) quloqlari esa taglik plita shtirlariga 
kiritilgan. Opoka ustiga rama (7) o‘rnatilgan. Opokaga qolip 
materiali bunkerdan kiritiladi. Mashinani yurgizish uchun 
unga havo kiritish teshigi orqali 5–7 atm gacha siqilgan havo 
haydaladi. 
Silindrning pastki qismiga kirgan havo porshenni 
yuqoriga ko‘tarib, traversa (9) ga biriktirilgan kolodka (8) ni 
ramaga kirayotganda opokadagi materialni zichlaydi. Havo 
haydash to‘xtatilgach, opokali tizim o‘z og‘irligining 
hisobiga pastga harakatlanib, porshen tagidagi havoni 
tashqariga haydaydi, stol esa dastlabki vaziyatga qaytadi. Bu 
sikl bir necha marta takrorlanib qolip tayyorlanadi. 
Bu mashinalarda qolip tayyorlashda model atrofidagi 
material zichligi opokaning boshqa qismidagi zichligidan 
pastroq bo‘ladi. Shu boisdan bu mashinalardan balandligi 
200 mm dan ortiq bo‘lmagan quymalar qolipini tayyorlashda 
foydalaniladi. 

---