O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. G. G‘aniyev, A. K. Avliyoqulov

Elåktrîn buluti. 
Nîàniqlik munîsàbàtlàri – kvànt måõànikàsidà
zàrràning o‘rnini àniq tîpish o‘z mà’nîsini yo‘qîtgànini ko‘rsàtdi.
Bîshqàchà àytgàndà, zàrràning mà’lum jîydà àniq bo‘lishi emàs,
bàlki shu jîydà bo‘lish ehtimîli bilàn ish ko‘rishgà to‘g‘ri kålàdi.
Zàrràning u yoki bu jîydà bo‘lish ehtimîli esà uning hîlàt
funksiyasi 
Y 
ning kvàdràti 
| Y |
2
bilàn àniqlànàdi. 
Y 
funksiya zàrrà-
ning kvànt måõànikàsidàgi hàràkàt tånglàmàsi, ya’ni Shrådingår
tånglàmàsining yechimi. Dåmàk, zàrràning mà’lum jîydà bo‘lishi
o‘z mà’nîsini yo‘qîtsà, elåktrînning mà’lum îrbità bo‘ylàb
hàràkatlànishi hàqidàgi fikr và àtîmning plànåtàr mîdåli hàm
o‘z mà’nîsini yo‘qîtàdi. Endi elåktrînning àtîmdà bo‘lish
ehtimîlligining zichligi – «elåktrîn buluti» bilàn ish ko‘rishgà
to‘g‘ri kålàdi. Elåktrîn bulutining zichligi uning mà’lum jîydà
8 Fizika, II qism
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

114
bo‘lishining o‘lchîvidir. Elåktrîn zichlik nîldàn
fàrqli bo‘lgàn istàlgàn jîydà bo‘lishi mumkin.
Zichlik eng kàttà bo‘lgàn jîydà uning bo‘lish
ehtimîli hàm eng kàttàdir.
Òàbiiyki, àtîmdàgi elåktrîn buluti qàndày
bo‘làdi, u nimàgà bîg‘liq, dågàn sàvîl tug‘ilàdi.
Êvànt sînlàri.
Elåktrîn bulutining shàkli,
kàttàligi và fàzîdàgi o‘rni kvànt sînlàri bilàn
àniqlànàdi. 
Shrådingår o‘z tånglàmàsining yechi-
migà àsîslànib, 
elåktrînning àtîmdàgi hîlàti
uchtà: n – bîsh, 
l
 – îrbitàl và m – màgnit
kvànt sînlàri bilàn õàràktårlànàdi, 
dåb tà’kidlàydi.
Bîsh kvànt sîni
n
elåktrînning àtîmdàgi enårgåtik sàthlàrini
àniqlàydi. Elåktrînning àtîm yadrîsigàchà bo‘lgàn o‘rtàchà
màsîfàsini, ya’ni elåktrîn bulutining kàttàligini õàràktårlàydi.
Istàlgàn butun qiymàtlàrni qàbul qilishi mumkin: 
n
= 
1, 2, 3, ....