O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

ob-havo noqulay kelishiga chidamli bo‘lgan 
tukli chigit 
ekilsa, seyalkaga g‘altaksimon miqdorlagich 
o‘rnatiladi. Bunday miqdorlagich ekish uchun ajratadigan chigit 
miqdori 47-rasmdagi to‘siqcha 8 ni surib, ajratish darchasini, 
kerak bo‘lsa, g‘altakning aylanish tezligini o‘zgartirish hisobiga 

---

122 
erishiladi. To‘siqcha 8 ning ustiga yopishtirilgan shkaladagi 
raqamlar yordamida ajratilayotgan chigit miqdori taxminan 
ko‘rsatiladi va keyinchalik tajriba o‘tkazib, aniqlik kiritiladi. Shu 
sababli, talabalarga misol uchun, gektarga Q dona chigit ekadigan 
qilib sozlash topshirig‘i berilsa, ular miqdorlagich taxminan 
o‘rnatilgan seyalka traktor bilan dalaga olib chiqishadi va 20 
m
yerga urug‘ ekiladi. 2 
m
 
uzunlikdagi urug‘ ekilgan satr tuprog‘i 
asta-sekin ochilib, u yerdagi chigitlar soni Z aniqlanib, bir 
gektarga ekilayotgan urug‘ miqdori hisoblanadi: 
Q
h
 = 0,5Zl
g,
 kg/ga,
 
bu yerda, 
l
g
– bir gektardagi urug‘ ekiladigan qatorlar uzunligi 
(в
q
= 90 
sm
 
bo‘lsa 
l
= 11111 m, 
в
q
= 60 
sm
bo‘lsa 
l
g
 
= 16666 m). 
Q
h
topshiriqdagi Q
t
±3% foizdan ortiq farq qilsa, tajriba 
takrorlanadi. 
Chigitni bir xil chuqurlikda ko‘mish topshirig‘ini olgan o‘quv-
chilar 42-d rasmdagi sirpang‘ichli ekkich urug‘ni ko‘mish 
chuqurligini sozlovchi moslama 3 dagi shkala yordamida berilgan 
chuqurlikni hamma qatorlar uchun taxminan (chunki turli 
yumshoqlikdagi tuproqqa ekkichning botishi har xil bo‘ladi) 
o‘rnatishadi. Birinchi tajribani, ya’ni urug‘ ekish miqdorini 
tekshirish uchun, agregat yordamida 20 
m
yerga urug‘ ekiladi 
so‘ng, har bir qatordagi 5 joyda chigit ko‘milgan chuqurligi h
1
–h
5
aniqlanadi va ularning o‘rtacha miqdori h
o‘r
=(h
1
+h
2
+h
3
+h
4
+h
5
+)/5 
topiladi. Hamma qatordagi h
o
.
r
topshiriqdagi h dan ±1 
sm
dan 
ortiq farq qilmasligi kerak, aks holda tegishli tuzatish kiritilib, 
tajriba takrorlanadi.