O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

Tinchlik davrida – 
davlatning mudofaa qobiliyatini respublika daxlsizligi 
ta’minlanishni kafolatlashga kifoya qiladigan darajada saqlab turishdan, uning 
suvereniteti va hududiy yaxlitligiga qarshi qilinishi mumkin bo‘lgan ig‘vogarliklar va 
tajovuzlarning oldini olishdan, Qurolli Kuchlarning hujumlarni ham mustaqil tarzda, 
ham Umumiy xavfsizlik to‘g‘risidagi Shartnoma qatnashchisi bo‘lgan davlatlarning 
qurolli kuchlari bilan o‘zaro hamkorlikda bartaraf etish uchun har taraflama doimiy 
ravishda tayyor turishini ta’minlashdan; 
Urush davrida –
tajovuzning kafolatli tarzda qaytarilishi, o‘z kuchlari bilan bir 
qatorda O‘zbekiston Respublikasi bilan muvofiq protokolga asosan boshqa 
davlatlarning harbiy kuch-qudrati hamkorligida bosqinchiga qaqshatqich zarba 
berish, deb ko‘rsatildi. 
Harbiy xavf, hozirgi zamon urushi va mintaqamizdagi geografik vaziyatlardan kelib 
chiqqan holda Qurolli Kuchlarning tashkiliy tuzilishi va strategik qo‘llanilishi ishlab 
chiqildi. Qurolli Kuchlar strategik jihatdan qo‘llashda ularning tezkorligini oshirish 
maqsadida Respublika hududida harbiy okruglar tashkil etilishini belgilab berdi. 
Bugungi kunda mamlakatimizda beshta harbiy okruglar tashkil etilgan. Bular: 
Toshkent harbiy okrugi, Markaziy harbiy okrugi, Sharqiy harbiy okrugi, Shimoli-
G‘arbiy harbiy okrugi va Janubi-G‘arbiy maxsus harbiy okruglardir. 
Doktrina Qurolli Kuchlar tushunchasiga aniqlik kiritdi. Barcha kuch tizimlari 
Qurolli Kuchlar tizimiga ularning tutgan o‘rni va vazifalariga aniqlik kiritildi. 
Mudofaani tashkil etish va Qurolli Kuchlar ustidan rahbarlikni amalga oshirishda 
Prezident, Vazirlar Mahkamasi, Harbiy vazirligi va Qurolli Kuchlari Birlashgan 
Bosh Shtabining tutgan o‘rni belgilab berildi. Doktrina harbiy islohotlarning asosiy 
yo‘nalishlarini, harbiy-texnik ta’minot, mamlakat safarbarligi masalalarini nazariy va 
ilmiy jihatdan asoslab berdi. O‘zbekiston Respublikasi Harbiy doktrinasini amalga 
kiritar ekan, Birlashgan Millatlar Tashkilotining Ustavidan, Xelsinkida imzolangan 
Yakunlovchi hujjatdan, Stokgolm konferensiyasi hujjatidan, Mustaqil Davlatlar 
Hamdo‘stligiga kirgan mamlakatlar bilan tuzilgan ikki tomonlama va ko‘p 
tomonlama protokollar va bitimlardan hamda xalqaro huquqiy hujjatlarning 
umume’tirof etgan normalaridan kelib chiquvchi barcha xalqaro majburiyatlarga 

---

42 
qat’iy rioya etilishini kafolatladi. 
QUROLLI KUCHLARNING TINCHLIK SHAROITI VA URUSH PAYTIDA 
ASOSIY HARBIY-STRATEGIK VAZIFALARI. QUROLLI KUCHLARGA 
RAHBARLIK. HARBIY BOSHQARUVNING ASOSIY ORGANLARI 
“Mudofaa to‘g‘risida”gi Qonunning kirish qismida mamlakatimizning o‘z Qurolli 
Kuchlarini tuzishdan ko‘zlangan maqsadi aniq va ravshan bayon etildi va Qonunda 
“Barcha davlatlar bilan tinch-totuv yashash siyosatini o‘tkaza borib, o‘z mudofaa 
qudratini qurolli tajovuzidan himoyalash uchun yetarli darajada saqlab turadi”, deb 
ko‘rsatildi. Qonun davlat mudofaasi siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy-huquqiy tadbirlar 
majmuidan iboratligini nazarga olgan holda mudofaa masalasida O‘zbekiston 
Respublikasi 
Oliy 
Kengashining, 
Respublika 
Prezidentining, 
Vazirlar 
Mahkamasining, Mudofaa vazirligining, vazirliklar, idoralar, davlat hokimiyati, 
korxonalar, muassasalar va tashkilotlarning vakolatlarini belgilab berdi. 
“Mudofaa to‘g‘risida”gi Qonunga muvofiq, Prezident Respublika mudofaa 
qobiliyatini ta’minlash, davlat manfaatlariga qurolli tajovuz bo‘lgan hollarda uning 
suvereniteti, hududiy yaxlitligi va mustaqilligini himoya qilish yuzasidan zarur 
chora-tadbirlar qabul qiladi; Qurolli Kuchlarning tuzilishi, ularni strategik rejasini 
tasdiqlaydi; Qurolli Kuchlarga jangovar harakatlarni olib borish to‘g‘risida 
favqulodda hollarda ulardan foydalanish haqida buyruq beradi. 
Prezident vakolatlariga umumiy yoki qisman safarbarlikni, respublikaga qurolli 
hujum qilingan taqdirda urush holatini e’lon qilish, urush davrida me’yoriy aktlarni 
joriy etish va ular faoliyatini to‘xtatish; mudofaa sohasidagi davlat organlari 
faoliyatini o‘zaro muvofiqlashtirish; harbiy masalalar bo‘yicha muzokaralar olib 
borish va xalqaro protokollar imzolash; harbiy lavozimlarga yuqori unvonli ofitserlar 
tarkibidan shaxslarni tayinlash; ularga harbiy va maxsus unvonlar berish kiradi. 
Qonunchilikda Oliy Majlis harbiy sohadagi vakolatlari doirasiga mudofaa 
konsepsiyasini, Harbiy qasamyodni, Prezident tavsiyasiga binoan Mudofaa vazirini 
tasdiqlash, harbiy qurilish, harbiy xizmat-chilar va ularning oila a’zolarini ijtimoiy-
huquqiy jihatdan himoya qilish masalalariga doir qonunlarning bajarilishi ustidan 
nazoratni amalga oshirish, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining fuqarolarni 
harbiy xizmatga safarbar qilish va harbiy xizmatdan bo‘shatish, harbiy holatni joriy 
etish, qurolli tajovuz qilingan taqdirda urush holatini e’lon qilish, harbiy harakatlar 
to‘xtatilganda tinchlik bitimini tuzish, tinchlik, xavfsizlikni saqlash bilan bog‘liq 
bo‘lgan xalqaro protokollarga doir majburiyatlarni bajarish zarur bo‘lib qolganda 
Qurolli Kuchlarni qo‘llash to‘g‘risidagi Farmonlarni tasdiqlash, harbiy masalalar 
bo‘yicha Respublika xalqaro protokollarini ratifikatsiyalash yoki ular o‘z kuchini 
yo‘qotgan deb e’lon qilish, Qurolli Kuchlarning Oliy Bosh qo‘mondoniga oliy harbiy 
unvon berish kabilar kiritildi. Vazirlar Mahkamasi vakolatlariga mudofaani 
ta’minlash bo‘yicha o‘ziga bo‘ysunadigan barcha tuzilmalar faoliyatiga rahbarlik 
qilish. Qurolli Kuchlarni qurollar, harbiy texnika va boshqa moddiy vositalar bilan 
ta’minlash; Mudofaa va Qurolli Kuchlar ehtiyoji uchun moddiy-texnika resurslari, 
oziq-ovqat, kiyim-kechak va boshqa buyumlar hajmini, harbiy va muqobil xizmatga 
chaqirilishi lozim bo‘lgan Respublika fuqarolarining soni hamda harbiy va muqobil 
xizmatga chaqiriluvchilarning harbiy hisobini olib borish; harbiy xizmatga chaqirish 
va haqiqiy muddatli xizmatdagi harbiy xizmatchilarni zaxiraga chiqarish, safarbarlik 

---

43 
va harbiy xizmatdan bo‘shatish to‘g‘risida qarorlar qabul qilish kabilar kiradi. 
Vazirlar Mahkamasi davlat va safarbarlik zaxiralarining moddiy boyliklarini to‘plash 
rejalarini tasdiqlaydi; xalq xo‘jaligini safarbarlikka tayyorlash, safarbarlikni 
kuchaytirish va uni urush holati sharoitidagi ish tartibiga o‘tkazishga rahbarlik qiladi; 
harbiy xizmatchilar, iste’fodagi harbiy xizmatchilar va ularning oilalarini, 
shuningdek xizmat burchini o‘tayotganda halok bo‘lgan, vafot etgan, bedarak 
yo‘qolgan yoki asirlikka tushib qolgan harbiy xizmatchilar oilalarining ijtimoiy-
huquqiy kafolatlari, moddiy, maishiy va nafaqa ta’minoti masalalarini hal etadi; 
harbiy-hunar ta’limiga ixtisoslashgan oliy va o‘rta harbiy o‘quv yurtlarini tuzadi va 
ularni tugatadi. 
O‘zbekiston Respublikasining “Mudofaa to‘g‘risida”gi Qonuni vazirliklar, davlat 
hokimiyati va mahalliy boshqaruv idoralari vakolatlari doirasiga harbiy 
buyurtmalarni bajarayotgan vazirliklar va idoralar boshqaruvining topshirilgan 
tarmoqlarida mudofaa ehtiyojlariga mo‘ljallangan zarur mahsulotlarni yetkazib 
berilishi uchun, tarmoqning safarbarlik tayyorgarligi uchun javobgar bo‘ladi, tarmoq 
harbiy davrda safarbarlik tayyorgarligi rejasiga muvofiq barqaror ishlashini 
ta’minlashga doir tadbirlarni amalga oshiradi. 
Hokimiyatlar va mahalliy boshqaruv idoralari xalq xo‘jaligining safarbarlik 
tayyorgarligini ta’minlash sohasidagi qonunlarning bajarilishi uchun mas’ul 
bo‘ladilar; harbiy qismlarga va muassasalarga zarur mahalliy mahsulotlarni yetkazib 
berilishini hamda suv, issiqlik va elektr energiyasi bilan ta’minlanishini amalga 
oshiradilar, aloqa vositalarini beradilar, kommunal-maishiy va boshqa xizmatlar 
ko‘rsatadilar; mudofaa manfaatlarini ko‘zlab qonunlarga muvofiq yer ajratib 
beradilar va ulardan foydalanishni nazorat qilib boradilar; qonunlarda belgilangan 
tartibda harbiy qismlarga, Qurolli Kuchlarning muassasalariga, harbiy o‘quv yurtlari, 
korxona va tashkilotlarga xizmat binolari va turar joylar ajratib beradilar, harbiy 
obyektlarga, harbiy xizmatchilarga, ular oilalariga nisbatan qonunga zid xatti-
harakatlar qilinishiga yo‘l qo‘ymaslik yuzasidan chora-tadbirlar ko‘radilar. 
“... O‘z istiqloli va ozodligining qadrini bilmaydigan, uni himoya qila 
olmaydigan, bunga kuch-qurbi yetmaydigan millat hech qachon erkin yashay 
olmaydi, kimgadir itoat qilishga, bo‘yin egishga majbur bo‘ladi”, – deydi 
Prezidentimiz Islom Karimov o‘zining “Milliy armiyamiz-mustaqilligimizning, tinch 
va osoyishta hayotimizning mustahkam kafolatidir” nomli kitobida. 
Har qanday davlat borki, u eng avvalo o‘z istiqlolini himoya qila olishi shart. Aks 
holda bunday mamlakat o‘z mustaqilligini boy berishi turgan gap. Shuning uchun 
mustaqilligimizni, xalqimizning himoyachisi bo‘ladigan o‘z milliy armiyamizni 
tuzish tarixiy zarurat va talabiga aylandi. 
Mustaqil O‘zbekistonning birinchi Prezidenti Islom Karimovning uzoqni ko‘ra 
biluvchi siyosati tufayli o‘z milliy armiyamizni tashkil etish tinch yo‘l bilan hamda 
xalqaro huquq normalariga to‘la rioya qilingan holda amalga oshirildi. 1991- yil 31- 
avgustda navbatdan tashqari bo‘lib o‘tgan O‘zbekiston Oliy Kengashining 6-
sessiyasida “O‘zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi asoslari to‘g‘risida”gi 
qonuni qabul qilindi. Unda jumladan shunday deyilgan edi: “O‘zbekiston 
Respublikasi Mudofaa ishlari vazirligini tuzish, Milliy gvardiya va noharbiy 
(muqobil) xizmatni tashkil etish huquqiga ega”. Ushbu qonunni bajarish yuzasidan 

---

44 
1991- yil 6- sentabrdagi O‘zbekiston respublikasi Prezidentining Farmoniga binoan 
Mudofaa ishlari Vazirligi tashkil etildi. 
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1991- yil 25- oktabrdagi 
qaroriga binoan Mudofaa ishlari vazirligining huquqiy maqomi va tuzilishi 
tasdiqlandi. Vazirlik mahalliy-harbiy boshqaruv organlari, fuqarolar mudofaasi shtabi 
va armiya safidan tashqaridagi xizmatning maxsus boshqarmasi negizida tashkil 
qilindi. Keyinchalik sobiq Turkiston harbiy okrugining boshqaruv organlari negizida 
mudofaa ishlari Vazirligining bosh shtabi va boshqarmasi hamda ularning joylardagi 
quyi bo‘linmalari tashkil qilindi. 
Mamlakatimiz 
Qurolli 
Kuchlarining 
vujudga 
kelishida