|
Kredit uyushmasi deb, yuridik va jismoniy shaxslar tomoni- dan kreditlar berish maqsadida ixtiyoriy teng huquqli a’zolik asosida tuziladigan kredit tashkiloti e’tirof etiladi. Kredit uyushmasi O‘zbekiston Respublikasi hududida bank hisobvaraqlarini belgi- langan tartibda ochishga haqlidir.
Kredit uyushmasi o‘zining firma nomi davlat tilida to‘liq yozil- gan hamda joylashgan manzili ko‘rsatilgan yumaloq muhriga ega bo‘lishi lozim. Muhrda ayni paytning o‘zida firmaning nomi boshqa istalgan tilda ham ko‘rsatilishi mumkin.
Kredit uyushmasining firma nomida «kredit uyushmasi» so‘z birikmasi ifodalanishi va u boshqa kredit uyushmalarining firma nomiga o‘xshash bo‘lmasligi kerak. Qonun talablariga javob ber- maydigan yuridik shaxs o‘z nomida «kredit uyushmasi» so‘z birik- masidan foydalanishga haqli emas.
Mikrokredit, mikroqarz, mikrolizing berish sohasida xizmat- lar ko‘rsatish bo‘yicha faoliyatini amalga oshiruvchi va qonunga muvofiq, boshqa mikromoliyaviy xizmatlar ko‘rsatuvchi yuridik shaxs mikrokredit tashkilotidir.
Mikrokredit tashkiloti O‘zbekiston Respublikasi hududida bank hisobvaraqlarini belgilangan tartibda ochishga haqli. Mikrokredit tashkiloti ishlab chiqarish, sug‘urta, savdo-vositachilik va qonun- da nazarda tutilmagan boshqa faoliyat bilan bevosita shug‘ullanishga haqli emas.
Lombard tashkilotlari deganda, qimmatbaho metallarni ga- rovga olgan holda kredit beruvchi yuridik shaxs maqomiga ega tashkilotlar tushuniladi. Lombard tashkilotlari jismoniy shaxslar- ga o‘zining moliyaviy xizmatlarini ko‘rsatadi.
Banklar ma’lum belgilariga qarab, quyidagi turlarga bo‘linadi:
mulk shakliga qarab, aksiyador, noaksiyador, kooperativ, kommunal, davlat, aralash, xalqaro banklar;
kredit beruvchi banklar.
Milliy mavqeyi bo‘yicha — milliy va xorijiy banklarga bo‘linadi.
Faoliyat ko‘rsatishi va bajaradigan funksiyalariga ko‘ra — de- pozit, universal, ixtisoslashgan banklarga bo‘linadi.
Aksiyador banklar aksiyador kompaniyalar sifatida yuzaga kel- gan banklar bo‘lib, aksiyalar chiqarish hisobidan ular kapitalining asosiy qismini yuzaga keltiradi. Ko‘pgina rivojlangan mamlakat- larda bank tizimining asosiy qismini aksiyador banklar tashkil qiladi. Noaksiyador banklar paychilar mablag‘lari hisobidan tashkil qilingan banklar bo‘lib, ular bir yoki bir necha shaxs ixtiyorida bo‘lishi mumkin.
Mayda ishlab chiqaruvchilar, hunarmandlarning faoliyatini qo‘llab-quvvatlash maqsadida kooperativ banklar tashkil qilinadi.
Bu banklarning mablag‘lari ishtirokchilaming mablag‘lari hisobi- dan vujudga keltiriladi va mijozlarga ularning faoliyatini rivojlanti- rish uchun yengil sharoitda kredit beriladi. Kommunal banklar ixtisoslashgan kredit tashkilotlar bo‘lib, kommunal xo‘jalik va uy-joy qurilishini kreditlash va moliyalashtirish bilan shug‘ul- lanadi.
Davlat banklari davlat ixtiyorida bo‘lgan kredit muassasa bo‘lib, birinchi marta Qadimgi Rimda, Misrda, keyinchalik XVI—XVII asr- larda Yevropada vujudga kelgan. Davlat banklarining quyidagi turlari amaliyotda bo‘lishi mumkin: markaziy, tijorat banklari va maxsus kredit institutlari.
Aralash banklar kapitali davlat tomonidan va bir qismi xu- susiy kapital tomonidan vujudga keltiriladi. Xalqaro banklar xalqaro pul, hisob va kredit munosabatlarini olib boruvchi bank bo‘lib, davlatlar o‘rtasida valuta, kredit va moliya munosabatlarini boshqa- rib boradi. Yirik xalqaro banklar qatoriga Yevropa rivojlanish va taraqqiyot banki, Xalqaro valuta fondi, Xalqaro moliya korpo- ratsiyasi, Xalqaro hisob-kitoblar banki, Yevropa investitsiya banki va boshqalarni kiritish mumkin.
Xorijiy banklar to‘liq yoki qisman chet el investorlariga te- gishli bo‘lgan banklar bo‘lib, ular o‘z faoliyatini mahalliy qonunlar doirasida olib boradi. Hozirgi vaqtda bunday banklar yirik bank- laming sho‘balari sifatida faoliyat ko‘rsatadi. Ba’zi davlatlarda de- pozit banklar jalb qilingan depozitlar hisobidan hisob, kredit, ishonch operatsiyalarini olib boradi.
Depozit banklar, asosan, aholi jamg‘armalarini jalb qilish va joylashtirish bilan shug‘ullanadi. Universal banklar turli xil bank operatsiyalari: depozit, kredit, hisob, foiz, vositachilik va boshqa operatsiyalarni bajaruvchi bank hisoblanadi. Germaniya, Shvey- sariya, Avstriya kabi mamlakatlarning tijorat banklari universal banklar hisoblanadi. Ixtisoslashgan banklar xalq xo‘jaligining ma’lum sohalariga va aholiga xizmat ko‘rsatuvchi banklardir.
Ixtisoslashtirilgan banklarning turlari sifatida investitsiya, jamg‘arma, rivojlanish va taraqqiyot banklarini keltirish mumkin. Kredit tizimining yana bir qismi nobank kredit muassasalari bo‘- lib, davlat va korxonalarni moliyalashtirish, uzoq muddatli kreditlash bilan shug‘ullanadi. Har bir mamlakatning kredit tizimi o‘z xususiyatiga ega bo‘lib, rivojlangan yirik universal banklar tar- moqlarining ko‘pligi va xilma-xilligi bilan ajralib turadi.
Markaziy bank, uning vazifalari va funksiyalari
Do'stlaringiz bilan baham: |
